Project Gutenberg's Ifigenio En Tauxrido, by Johann Wolfgang von Goethe

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org


Title: Ifigenio En Tauxrido

Author: Johann Wolfgang von Goethe

Translator: L. L. Zamenhof

Release Date: September 13, 2007 [EBook #22592]

Language: Esperanto

Character set encoding: ASCII

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK IFIGENIO EN TAUXRIDO ***




Produced by Andrew Sly, David Starner, and the Online
Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net





[Illustrajxo: D-RO L. L. ZAMENHOF]

Fot. Pirou
Boul. St. Germain, Paris.

[Illustrajxo: EMANUEL REICHER arangxas la unuan prezentadon de
"Ifigenio" en Esperanto por la 4a Internacia Esperantista Kongreso
en Dresden (19a de Auxgusto 1908) kaj ludas la rolon de TOAS.]

[Illustrajxo: HEDWIG REICHER ludas la rolon de IFIGENIO.]

[Illustrajxo: BRUNO DECARLI ludas la rolon de ORESTO.]




IFIGENIO EN TAUXRIDO


Presejo de Moller & Borel G. m. b. H.
Berlin S., Prinzenstrasse 95.



ESPERANTO Verkaro de D-o ZAMENHOF

GOETHE

IFIGENIO EN TAUXRIDO

Dramo en kvin aktoj

EL GERMANA LINGVO TRADUKIS

D-ro L. L. ZAMENHOF


  FRANCUJO
  HACHETTE ET CIE
  79, Boul. Saint-Germain
  PARIS.

  GERMANUJO
  ESPERANTO VERLAG MOLLER & BOREL
  95, Prinzenstrasse
  BERLIN.


1908.

Tous droits reserves.



PERSONOJ:

  IFIGENIO.
  TOAS, regxo de la Tauxridanoj.
  ORESTO.
  PILADO.
  ARKAS.


Loko de agado: arbareto antaux la templo de Diano.




IFIGENIO EN TAUXRIDO.




AKTO UNUA.




SCENO UNUA.

IFIGENIO (sola).


Al via ombro, pintoj movigxemaj
De l' densa kaj antikva arbareto,
Al la sanktej' kvieta de l' diino
Ankoraux nun kun trema sent' mi iras,
Simile kiel la unuan fojon:
Ne povas mi al vi alkutimigxi.
Jam multajn jarojn min cxi tie kasxas
Plej alta volo, kiun mi obeas;
Mi tamen cxiam sentas min nur fremda.
Cxar ve! transmare estas miaj karaj!
Mi longajn tagojn staras sur la bordo,
Sercxante per la kor' la Grekan landon;
Al miaj gxemoj nur per surdaj tonoj
Respondas la ondegoj de la maro.
Ho ve al tiu, kiu devas vivi
For de l' gepatroj kaj de la gefratoj!
Malgxojo al li rabas la felicxon;
Forvagas flanken cxiam liaj pensoj
Al la gepatra domo, kie suno
Al li aperis la unuan fojon,
Kaj samdomanoj cxiam pli kaj pli
En ludo alligigxis reciproke.
La diojn mi ne jugxas; tamen vere
Plendinda estas stato de virino.
En domo kaj milit' la viro regas,
En fremda land' li ankaux al si helpas;
Li la posedon, li la venkon gxuas,
Ecx lia morto estas morto glora.
Sed la virinon cxio cxirkauxbaras!
Ecx krudan edzon obeadi estas
Por sxi ne sole devo, sed konsolo;
Sed kiel mizerega sxi farigxas,
Se en fremdlandon pelis sxin la sorto!
Cxi tie Toas, nobla viro, tenas
Min en katenoj sanktaj, tamen sklavaj.
Kun honto mi konfesas, ke mi servas
Al vi, diino, mia savintino,
Nur kontrauxvole! Tamen mian vivon
Al vi dedicxi devus mi libere!
Al vi, Diano, cxiam mi esperis,
Ankoraux nun esperas mi sencxese.
Vi min, filinon de plej granda regxo,
En vian sanktan aman brakon prenis,
Por savi de la morto. Ho, diino,
Se tiun grandan viron, kiun vi
Turmentis, postulante la filinon,
Kaj li al vi oferis la plej karan,--
Se la Agamemnonon disimilan
Vi de la Trojaj muroj disbatitaj
Venigis glore en patrujon lian,
Se vi al li konservis la edzinon,
Elektron kaj la filon, la trezorojn:
Vi ankaux min redonu al la miaj
Kaj min, savinte de la morto, savu
De l' cxi-tiea vivo, dua morto!




SCENO DUA.

IFIGENIO. ARKAS.


ARKAS.

Min sendas nia regxo, li esprimas
Saluton al pastrino de Diano.
Hodiaux por mirindaj novaj venkoj
Tauxrido dankas sian patroninon.
Mi venas antaux regxo kaj armeo
Kun la raport', ke ili proksimigxas.

IFIGENIO.

Akcepton decan ni al ili faros,
Kaj la diin' atendas kun favoro
La oferdonon el la man' de Toas.

ARKAS.

Se ankaux la rigardo de l' pastrino,
De l' respektata sankta virgulino,
Nun estus pli serena kaj pli luma,
Gxi estus bona signo por ni cxiuj!
Malgxoj' kasxita tamen cxiam kovras
Mistere vian koron. Jam tre longe
El via brusto vane ni atendas
Vorteton de konfido. De l' momento,
En kiu mi cxi tie vin ekkonis,
Rigardo via cxiam min tremigas;
Kaj kvazaux enforgxita per ferajxo,
Animo via kasxas sin profunde.

IFIGENIO.

Mi estas ja orfino elpelita.

ARKAS.

Cxu vi cxi tie sentas vin tiele?

IFIGENIO.

Cxu povas fremda land' farigxi hejmo?

ARKAS.

Por vi la hejmo ja farigxis fremda.

IFIGENIO.

Pro tio gxuste sangas mia koro.
En la komenco de l' juneco, kiam
Apenaux la animo alligigxis
Al la gepatroj kaj al la gefratoj
Kaj harmonie el malnova bazo
Plantidoj novaj cxarme kreskis supren,
Ha, tiam min malben' ne miakauxza
Subite kaptis kaj min apartigis
De la amatoj kaj per fera mano
La cxarman ligon sxiris. Flugis for
La gxojo de l' juneco, la gxuado
De la unuaj jaroj. Ecx savita,
Mi estis jam nur ombro; la gajeco
De l' viv' en mi neniam plu refloros.

ARKAS.

Se vi vin nomas tiel malfelicxa,
Mi povas ankaux nomi vin sendanka.

IFIGENIO.

Vi dankon cxiam havas.

ARKAS.

                      Sed ne tiun
Sinceran, kiu logas bonfaradon,
Gajecon, kiu al la mastro montras
Kontentan vivon kaj amantan koron.
Memoru, kiam antaux multaj jaroj
Mistera sort' alportis vin cxi tien,
Ho, tiam vin, donitan de la dioj,
Renkontis Toas kun respekt' kaj amo;
Amike vin akceptis tiu bordo,
Pri kiu kun teruro cxiam pensas
Fremduloj, cxar neniam antaux vi
Fremdul' en nian regnon povis veni,
Se li ne volis laux antikva moro
Sur la sxtuparo sankta de Diano
Tuj fali kiel sanga oferdono.

IFIGENIO.

Libere spiri ne signifas vivi.
Cxu estas vivo, se sur unu loko,
Kiel spirito cxirkaux sia tombo,
Mi devas nur funebri? Cxu gxi estas
Natura, gaja kaj konscia vivo,
Se cxiu tago, vane trasongxita,
Preparas nin al tiuj grizaj tagoj,
El kiuj sur malgaja bord' de Leto
Konsistas la estado de l' mortintoj?
Sencela vivo estas frua morto;
Jen estas mia plej virina sorto.

ARKAS.

Pardonas mi la noblan fierecon,
Pro kiu al vi mem vi ne suficxas;
Mi vin bedauxras, cxar la tutan gxuon
De l' viv' gxi de vi rabas. Cxu nenion
De via veno vi cxi tie faris?
Sed kiu do la regxon serenigis?
Kaj kiu per bonkora admonado
Forigis la antikvan kruelajxon,
Ke cxiu fremda devis sian vivon
Sur la altaro de Diano perdi?
Kaj la kaptitojn kiu tiel ofte
De certa mort' resendis al patrujo?
Kaj cxu, anstataux flami per kolero
Pro perdo de antikvaj oferdonoj,
Diano ne auxskultis vian pregxon?
Kaj cxu ne cxirkauxflugas la armeon
La venko kaj ecx antaux gxi rapidas?
Cxu ne pli bonan sorton cxiu sentas
De l' temp' kiam la regxo, cxiam sagxa
Kaj brava, nun sub via efikado
Farigxis ankaux mola, favorkora,
Al ni faciligante nian devon
De la silenta obeado? Tion
Vi nomas senceleco, se de vi
Sur milojn dolcxe gutas la balzamo?
Se al popol', al kiu Di' vin donis,
Vi estas nova fonto de felicxo
Kaj donas sur la bordo de la morto
Al la fremdulo savon kaj revenon?

IFIGENIO.

Malgranda faritajxo malaperas
Cxe la rigardo, kiom fari restas.

ARKAS.

Cxu decas tro malsxati siajn farojn?

IFIGENIO.

Malbone estas siajn farojn pesi.

ARKAS.

Fiere veran indon tro malsxati
Aux pro valor' malvera tro sin lauxdi--
Egale ambaux estas mallauxdindaj.
Ho, kredu vi al la parol' de viro
Sindona kaj honesta: se hodiaux
La regx' al vi parolos, faciligu
Al li la taskon diri sian penson.

IFIGENIO.

Vi min maltrankviligas. Mi jam ofte
De li proponon timis kaj evitis.

ARKAS.

Pripensu viajn agojn kaj profiton!
De l' tempo, kiam li la filon perdis,
La regxo al malmultaj jam konfidas,
Kaj ecx al tiuj malpli ol antauxe;
Suspekte nun en cxiu nobelido
Li vidas heredanton de la regno,
Li timas senkonsolan maljunecon
Kaj eble ecx ribelon, fruan morton.
La skitoj ne tre sxatas paroladon,
Des pli la regxo. Li, kiu kutimis
Nur agi kaj ordoni, li ne scias
La arton aldirekti paroladon
De malproksime lerte gxis la celo.
Al li la taskon ne malfaciligu
Per retenigxo aux ecx per intenca
Nekomprenado. Iru komplezeme
Duonon de la voj' al li renkonte!

IFIGENIO.

Akceli tion, kio min minacas?

ARKAS.

Aspiron lian nomas vi minaco?

IFIGENIO.

Jes, gxi por mi la plej terura estas.

ARKAS.

Por lia amikec' konfidon pagu!

IFIGENIO.

Se li min liberigos de la timo.

ARKAS.

Devenon vian antaux li ne kasxu.

IFIGENIO.

Pastrino devas esti sekretema.

ARKAS.

Sekreto antaux regx' ne devas esti;
Kaj kvankam li ne tuj postulas, tamen
En sia granda koro li gxin sentas,
Ke vi tre zorge antaux li vin kasxas.

IFIGENIO.

Cxu havas li koleron kontraux mi?

ARKAS.

Mi gxin supozas. Kvankam li silentas,
Okazaj vortoj tamen al mi montris,
Ke lia koro forte jam decidis
Posedi vin. Mi petas vin, ne lasu
Lin al si mem, por ke en lia koro
Ne maturigxu la koler', portante
Al vi teruron, kiu tro malfrue
Vin memorigus pri konsilo mia!

IFIGENIO.

Ho, cxu la regx' intencas fari tion,
Pri kio nobla homo, kiu amas
La propran nomon kaj respektas diojn,
Neniam devas pensi? Cxu li volas
Perforte min de la altaro tiri
En sian liton? Tiam mi min turnos
Kun voko al la dioj, kaj precipe
Al sxi, Diano energia, kiu
Defendon sian certe ne rifuzos
Kiel diino al pastrino sia
Kaj kiel virgulin' al virgulino.

ARKAS.

Ne timu! Nova sango malkvieta
La regxon ne instigos fari tian
Junulan agon. Sed de li mi timas
Alian nun decidon, kiun li
Plenumos senkompate kaj severe,
Cxar li neniam sxangxas la decidojn.
Mi tial petas, montru al li dankon,
Se pli oferi vi al li ne povas.

IFIGENIO.

Ho, diru, diru, kion plu vi scias!

ARKAS.

Li diros mem. Mi vidas, ke li venas.
Al vi ordonas via propra koro
Akcepti lin amike kaj konfide.
Kaj noblan viron bona vort' virina
Kondukas malproksimen.

IFIGENIO.

                       Mi ne povas
Plenumi la konsilon bondeziran,
La konsciencon tamen mi obeos
Kaj al la regx' por lia bonfarado
Mi donos bonajn vortojn. Mi dezirus,
Ke al la potencul' mi sen mensogo
Esprimi povu, kio al li placxos.




SCENO TRIA.

IFIGENIO. TOAS.


IFIGENIO.

Per la plej belaj donoj kaj trezoroj
Vin benu la diino! Al vi cxiam
Sxi donu venkon, gloron kaj ricxecon,
Bonstaton por la viaj kaj plenumon
De cxiu via nobla ekdeziro!
Ke vi, kiu tre multajn zorge regas,
Felicxon ankaux multigitan havu!

TOAS.

Mi gxojus, se min glorus la popolo,
Ke tion, kion mi akiris, gxuas
Aliaj pli ol mi. La plej felicxa--
Cxu regxo, cxu simplulo--estas homo,
Se lin gxojigas lia propra domo.
Vi partoprenis en doloro mia
La tagon, kiam glav' de malamiko
De mia flanko rabis mian filon,
La lastan, la plej bonan. Tiel longe,
Dum mia koro estis okupita
De la spirit' de vengxo, mi ne sentis
La dezertecon do logxejo mia;
Sed nun kontentigita mi revenas,
La malamikan regnon mi detruis
Kaj mia filo estas jam vengxita,--
Nun en la tuta mia domo restas
Nenio, kio povus min gxojigi.
La gajan obeadon, kiu lumis
Por mi gxis nun el la okul' de cxiu,
Nun ombras zorgo kaj nekontenteco.
Jam cxiu pensas pri la estonteco
Kaj senfilulon sekvas nevolonte.
Mi venas nun en tiun templon, kiun
Mi vizitadis ofte, por elpeti
La venkon, aux por danki por la venko.
En mia brusto portas mi deziron
Malnovan, kiu certe por vi ankaux
Ne estas nekonata: mi esperas,
Ke por la beno al popolo mia
Kaj al mi mem mi enkondukos vin
En mian domon kiel fiancxinon.

IFIGENIO.

Ho regxo! Al knabino nekonata
Tro multe vi oferas. Hontigita
Nun staras antaux vi la fremdulino,
La elpelita, kiu sur la bordo
Nenion sercxis krom rifugxo paca,
Kaj tion vi al mi suficxe donis.

TOAS.

Ke la devenon vian antaux mi
Vi cxiam kasxas, regxon ofendante,--
Neniu gento povus gxin toleri.
Timigas nia bordo la fremdulojn:
Postulas tion legx' kaj neceseco;
Sed vi ja gxuas cxiujn legxajn rajtojn,
Vi, plej afable akceptita gasto,
Lauxplacxe disponanta sian tagon,--
De vi konfidon mi esperis, kiun
Meritas mastro por la gastameco.

IFIGENIO.

Se kasxis mi la nomon de l' gepatroj,
Ho, mia regxo, kredu, mi gxin faris
Pro embaraso, ne pro malkonfido.
Cxar ve! tre povas esti, ke se vi
Ekscius, kiu antaux vi trovigxas
Kaj kian sorto malbenitan kapon
Vi nutras kaj defendas, terurego
Atakus tiam vian grandan koron;
Anstataux sur la tronon min inviti,
Vi eble min elpelus el la regno,
Kaj antaux ol atingus mi revenon
Al mia hejmo, finon de l' vagado,
Vi pusxus min al la mizero, kiu
Farigxas cxie la terura sorto
De cxiu elpelito kaj vaganto.

TOAS.

Nu, kiel ajn pri vi la dioj pensas
Kaj kion ajn pri via dom' decidis,--
Mi tamen scias, ke de l' tempo, kiam
Cxi tie vi aperis kaj cxe ni
Vi gxuas plenmezure gastamecon,
Ne mankas al ni beno de l' cxielo.
Ne estus tre facile min konvinki,
Ke mi en vi protektas kulpan kapon.

IFIGENIO.

Vin benas la bonfaro, ne la gasto.

TOAS.

Boneco por krimul' ne donas benon;
Cxesigu do silenton kaj malfidon!
Ne maljustulo tion cxi postulas.
Al mi vin la diino enmanigis,
Kaj kiel sxi, mi ankaux vin protektas,
Kaj sxia volo estu por mi legxo:
Se povas vi reveni en la hejmon,
Mi tiam vin de cxio liberigas;
Sed se la vojo estas jam barita
Al vi por cxiam, aux se via gento
El sia lando estas elpelita
Aux ecx fatale tute estingita,
Vi tiam cxiurajte estas mia.
Parolu do malkasxe, kaj vi scias,
Ke mi neniam rompas mian vorton.

IFIGENIO.

De la ligil' malnova nevolonte
La lango liberigxas, por nun fine
Malkasxi, kion kasxis mi tre longe;
Cxar se sekreton oni unu fojon
Al iu elkonfidas, gxi forlasas
Por cxiam la gardejon en la koro
Kaj malutilas, aux gxi iufoje
Utilas, se la dioj tion volas.
Auxskultu! Mi devenas de Tantalo.

TOAS.

Kviete vi eldiris grandan vorton!
Cxu tiu estas via gentopatro,
Pri kiu auxdis ja la tuta mondo,
Ke estis li plej granda favorato
De la diaro? Cxu li estas tiu
Tantalo, kiun Jupiter' invitis
Al sia tablo kaj al konsiligxo
Kaj kies spertoricxajn sagxajn vortojn
La dioj mem kun gxuo auxskultadis,
Simile al parol' de orakolo?

IFIGENIO.

Li estas tiu sama. Sed la dioj
Ne devas tro kun homoj amikigxi:
Cxar mortemuloj estas tro malfortaj,
Por sen kapturno teni sin tro alte.
Ne estis li malnobla perfidulo,
Sed nur tro granda, por sin senti sklavo,
Kaj tro malgranda por kunul' de dio,
Kaj lia peko estis ja nur homa.
Severa estis la dekret' de l' dioj,
Kaj la poetoj kantas, ke perfido
Kaj granda fiereco lin por cxiam
Do l' tablo Jupitera defaligis
Kun granda malhonor' en la Tartaron.
Kaj ve! la tuta gento sur si portas
Eterne la koleron de la dioj.

TOAS.

Cxu pro l' prapatro aux de propra kulpo?

IFIGENIO.

Gxi estas vero, ke la tuta gento
La malkvietan forton de l' Titanoj
Heredis certe; tamen Jupitero
Per fer' ilian frunton cxirkauxforgxis;
Sagxecon, moderecon, paciencon
Ne konis ili; cxiu ekdeziro
Cxe ili tuj farigxis furiozo
Sovagxa kaj senlima. Jam Pelopso
La viro kun la fera vol', la filo
Amata de Tantal' al si akiris
Per trompo kaj perfido la plej belan
Virinon en la mond', Hipodamion,
Filinon de la regxo Ojnomao.
Du filojn sxi al sia edzo naskis,
Tieston kaj Atreon. Kun envio
La amon de la patro ili vidis
Al la unua filo, kiu restis
De la edzin' unua. La malamo
La fratojn interligis, kaj sekrete
Mortigis ili kune sian fraton.
La patr' Hipodamion tuj suspektas,
Kaj furioze li de sxi postulas
Redonon de la fil', kaj sxi mortigas
Sin mem....

TOAS.

            Vi eksilentis? Ho, dauxrigu!
Ne pentu, ke konfidis vi. Parolu!

IFIGENIO.

Felicxa estas, kiu kun plezuro
Parolas pri la patroj, kiu gxoje
Rakontas pri iliaj grandaj agoj
Kaj en la fino de la bela vico
Sin mem fiere vidas. Ne naskigxas
En ia dom' subite duondio
Aux monstro; sed nur tuta granda vico
Da malbonuloj aux bonuloj kreas
Monstrajxon aux glorajxon en la mondo.
Post morto de la patro regis kune
Atreo kaj Tiesto en la urbo.
Ne longe tamen povis dauxri paco.
Post kelka temp' Tiesto malhonoris
La liton de la frato. Tiam vengxe
Atreo lin elpelis el la regno.
Sed jam de longe, krimon preparante,
Tiesto sxtelis filon de Atreo
Kaj lin edukis kvazaux sian propran.
Nun en la brusto de la kvazauxfilo
Li vekas furiozan vengxemecon
Kaj lin elsendas al la regxa urbo,
Por en la onklo bucxi sian patron.
La plano de l' junulo malkovrigxas;
Kaj per kruela morto nun la regxo
La atencinton punas, supozante,
Ke li mortigas filon de la frato.
Nur tro malfrue li sciigxas, kiu
En turmentego antaux li pereis.
Por kontentigi brulan deziregon
De vengxo, li sekrete primeditas
Teruran faron. Sxajne pacigita,
Indiferenta kaj trankvila, logis
Li sian fraton kun du liaj filoj
Returne en la regnon; ambaux knabojn
Li kaptas kaj bucxigas; cxe festeno
Regalas li la patron per viando
De liaj propraj filoj. Kiam poste
Tiesto, satigxinte, eksopiras
Pri siaj filoj kaj demandon faras
Kaj pensas jam, ke post la pord' li auxdas
Iliajn pasxojn kaj ilian vocxon,
Atreo kun sovagxa rido jxetas
Nun antaux lin la kapojn de l' bucxitoj ...
Vi, regxo, kun teruro vin deturnas!
La suno ankaux tiel sin deturnis
Kaj fordirektis tiam sian cxaron ...
Jen la prapatroj de l' pastrino via!
Kaj multon el la sorto de la viroj
Kaj el iliaj agoj furiozaj
Ankoraux kovras la malluma nokto,
Montrante nur krepuskon tremigantan.

TOAS.

Vi ankaux ilin kovru per silento!
Suficxe da teruroj! Vi nur diru,
Per kia do miraklo vi elkreskis
El tiu trunk' sovagxa?

IFIGENIO.

                      De Atreo
Unua fil' Agamemnono estis:
Li estas mia patro. Sed en li
Mi cxiam vidis--mi kun gxojo diras--
Modelon de la plej perfekta viro.
Al li kiel unuan amofrukton
Min naskis Klitemnestro, kaj post mi
Elektron. Kaj la regxo regis pace,
Kaj la ripozon longe ne havitan
Ricevis nun la domo de Tantalo.
Por la felicxo de l' gepatroj mankis
Ankoraux filo; sed apenaux tiu
Deziro plenumigxis kaj intere
De la fratinoj kreskis la fileto,
Oresto la amata, jen pretigxis
Jam nova malfelicxo por la domo.
Vi auxdis ja pri la milito, kiu,
Por vengxi rabon de virin' plej bela,
La tutan forton de la grekaj princoj
Venigis sub la grandan urbon Trojo.
Cxu ili Trojon venkis kaj la celon
De sia vengx' atingis,--mi ne auxdis.
La tutan armearon de la grekoj
Kondukis mia patro. En Auxlido
Atendis ili longe tute vane
Favoran venton, cxar Dian' koleris
Ilian kondukanton, sxi retenis
La rapidantajn grekojn kaj postulis
Per Kalhxas la filinon la plej agxan
De l' regxo. Tiam ili ruze logis
Min kune kun patrin' en la tendaron,
Al la altar' min tiris kaj oferis
Cxi tiun kapon al Diano. Tiam
Sxi repacigxis: sxi ne volis havi
La sangon mian, sxi min save kovris
Per nubo. Kaj nur en cxi tiu templo
Post sxajna morto mi min mem rekonis.
Gxi estas mi, mi mem: Ifigenio,
Nepino de Atreo kaj filino
De l' regx' Agamemnono, la proprajxo
De la diino, antaux vi nun staras.

TOAS.

Ne pli por mi valoras regxidino,
Ol la gxisnuna nekonatulino.
Sensxangxe mi ripetas: vi min sekvu,
Kun mi dividu, kion mi posedas!

IFIGENIO.

Ho, kiel mi kuragxus tion fari?
Cxu mi ne apartenas tute plene
Al la diino, kiu mem min savis?
La rifugxejon sxi por mi elektis,
Kaj por la patro, kiun per la sxajno
Sxi jam suficxe punis, sxi konservas
Min eble kiel la plej belan gxojon
Por lia maljuneco. Eble jam
La tago de l' reveno proksimigxas;
Kaj mi, intencon sxian malsxatante,
Min mem katenus kontraux sxia volo?
Sxi donu signon, se mi devas resti.

TOAS.

Sxi vin retenas, sekve sxi konsentas.
Ne sercxu tiel zorge la pretekstojn!
Ne kasxas multaj vortoj la rifuzon;
La auxskultanto auxdas nur la "ne".

IFIGENIO.

Ne volas mi per vortoj vin blindigi;
La koron mian mi al vi malkovris.
Kaj cxu vi mem ne sentas, kiel min
La sopirado devas forte tiri
Al mia patro, al patrino mia,
Al la gefratoj, por ke en la domo,
En kiu la malgxojo tiel ofte
Ankoraux murmuretas mian nomon,
Eksonu unu fojon gxoja krio
Pri mi kiel pri novenaskitino
Kaj floroj gaje kronu la kolonojn?
Ho, se vi tien sxipe min resendus,
Vi al ni cxiuj donus novan vivon.

TOAS.

Nu, do reiru! Faru, kion diktas
Al vi la koro, ne obeu vocxon
De la prudento kaj konsilo! Estu
Virino tute, donu vin libere
Al la instinkto, kiu vin senbride
Sovagxe pelas tien cxi kaj tien!
Se en la brusto de virin' ekflamas
Deziro, tiam ecx ligil' plej sankta
Sxin ne detenas de l' trompanto, kiu
Ellogas sxin el la fidelaj brakoj
De l' patro aux de la sindona edzo;
Sed se ne brulas flam' en sxia brusto,
Ho, tiam vane kontraux sxi laboras
La ora lango de la admonado.

IFIGENIO.

Memoru, regxo, vian noblan vorton!
Cxu tiel vi repagas por konfido?
Vi sxajnis pretigita cxion auxdi.

TOAS.

Mi por surpriz' ne estis pretigita;
Sed ankaux tion devis mi atendi:
Mi sciis ja, ke kun virin' mi traktas.

IFIGENIO.

Ho, ne insultu, regxo, nian sekson!
La bataliloj de virin' ne estas
Brilantaj kiel viaj, sed malnoblaj
Ne estas ili certe. Kredu, regxo,
Ke mi komprenas la felicxon vian
Pli bone ol vi mem. Cxar vi ne konas
Vin mem nek min, vi tial opinias,
Ke ligo pli proksima al ni donus
Felicxon. Tute plena de kuragxo
Kaj de plej bona volo, vi postulas,
Ke mi nun cedu; tamen plej sincere
La diojn dankas mi, ke ili donis
Al mi la forton, por kontrauxbatali
La ligon, kiun ili ne aprobas.

TOAS.

Ne dioj, sed nur via kor' parolas.

IFIGENIO.

Per nia kor' parolas al ni ili.

TOAS.

Kaj mi ne havas rajton ilin auxdi?

IFIGENIO.

Tra la venteg' la vocxo ne auxdigxas.

TOAS.

Cxu la pastrino sola gxin nur auxdas?

IFIGENIO.

Gxin regxo pli ol cxiuj devus auxdi!

TOAS.

Ofico sankta kaj hereda rajto
De l' Jupitera tablo proksimigas
Vin al la dioj pli ol min, barbaron,
Infanon de la tero.

IFIGENIO.

                    Tiel punas
Vi min por la konfido ellogita!

TOAS.

Mi estas hom'; pli bone do ni finu!
La vorto mia restu: estu plue
Pastrino de l' diin' laux sxia volo;
Sed mi pardonon petas de Diano,
Ke mi gxis nun maljuste sxin senigis
De la antikvaj decaj oferdonoj.
Neniun fremdan prenas nia lando;
Laux mor' antikva lin atendas morto;
Nur vi per via cxarma afableco,
En kiu mi per mia koro vidis
Jen amon do filino, jen la senton
De silentanta cxarma fiancxino,--
Nur vi per sorcxa ligo min katenis,
Ke mi forgesis tute mian devon.
Vi mian cerbon kvazaux endormigis,
Kaj mi ne auxdis pli la murmuradon
De la popol'. Nun cxiuj lauxte krias,
Ke la frutempa mort' de mia filo
Pro mia kulpo venis. Mi ne volas
Nun plu pro vi reteni la amason,
Kriantan lauxte pri la oferdonoj.

IFIGENIO.

Pro mi neniam tion mi deziris.
La diojn ne komprenas, kiu pensas,
Ke ili amas sangon; li enmetas
En ilin sian propan kruelecon.
Cxu min ne savis la diino mem?
Sxi mian servon volis, ne la morton.

TOAS.

Ne decas por facilmovebla sagxo
Laux nia propra vol' komentarii
La sanktan tradicion. Vi plenumu
La devon vian, mi plenumos mian.
Du fremdaj viroj, kiujn jxus ni trovis
Kasxitajn en surbordaj la kavernoj
Kaj kiuj ne alportas al ni bonon,
En miaj manoj estas nun. En ili
Diino via havu nun denove
La longe jam mankantajn oferdonojn!
Mi ilin sendos; vi la servon konas.




SCENO KVARA.

IFIGENIO (sola).


Vi havas nubojn, ho savantino,
Por kovri senkulpajn persekutatojn
Kaj per la vento ilin forporti
De la fera kruela fatalo,
Trans la maron, trans multajn landojn
Ilin forporti, kien vi volas.
Vi estas sagxa, la estontajxon
Kaj la pasintajxon vi konas precize;
Via rigardo gardas la viajn,
Kiel via lumo, la vivo de l' noktoj,
Gardas kaj regas tutan la teron.
Miajn manojn detenu de sango!
Benon kaj pacon neniam gxi donas;
Kaj la fantomo de mortigito
En horoj malgxojaj de la mortiginto
Lin atakas kaj lin turmentas.
Cxar la senmortuloj amas la homojn,
La bonajn gentojn kaj generaciojn,
Kaj ili volonte longigas la vivon
De mortemulo, kaj ili volonte
Al li ebligas gxui kelktempe
Kune kun ili la gxojan vidon
De propra ilia eterna cxielo.




AKTO DUA.




SCENO UNUA.

ORESTO. PILADO.


ORESTO.

Ni iras nun la vojon de la morto:
Animo mia grade trankviligxas.
Mi Apolonon petis, li forigu
De mia flanko la teruran bandon
De l' vengxfantomoj, kaj en liaj vortoj
Misteraj tiam sentis mi promeson,
Ke trovos mi la helpon kaj la savon
En la sanktejo de fratino lia,
La regantino de la Tauxridanoj.
Gxi plenumigxas: tuta la mizero
Finigxos nun kun mia vivo kune!
Al mi, al kiu dia mano premas
La koron kaj surdigas la spiriton,
Ja estas tiel gxoje kaj facile
Adiaux diri al la lum' de l' suno!
Kaj se ne devas nepoj de Atreo
Kun kron' de venko fali en batalo,
Se mi, simile al prapatroj miaj,
Perei devas kiel oferbesto:
Gxi plenumigxu! Estas ja pli bone
Cxi tie morti antaux la altaro,
Ol en angulo malbenita, kie
Mortigus nin parenco-insidanto.
Ho, lasu min almenaux nun ripozi,
Vi, subteruloj, tiel avidantaj
La sangon, kiu cxiun mian pasxon
Gutante signas! Lasu min ripozi,
Jam baldaux mi malsupren al vi venos.
Nek min, nek vin la lum' de l' tago vidu,
Kaj la tapisxo verda de la tero
Ne estu plu svarmejo por fantomoj.
Mi venos al vi tien sub la teron,
Kaj tie en senviva surda nokto
Egala sorto cxiujn unuigos.
Nur vin, Pilad', senkulpa kamarado
De mia nigra sorto kaj malbeno,
Ho, kiel malvolonte mi kunprenas
En la funebran landon antauxtempe!
Nur via vivo, via morto kauxzas
Al mi ankoraux timon aux esperon.

PILADO.

Ne iras mi ankoraux kiel vi
Pasive en la regnon de la ombroj.
Tra la vojetoj konfuzitaj, kiuj
Konduki sxajnas al la nigra nokto,
Mi penas nin trasxovi al la vivo.
Pri morto mi ne pensas; mi meditas
Cxu eble iel helpos nin la dioj
Rimedon ian trovi por forkuro.
La morto--cxu vi timas aux ne timas--
Ja venos mem. Ecx kiam la pastrino
Jam levos sian manon, por detrancxi
Al ni oferdedicxe niajn buklojn,
Ecx tiam via savo kaj la mia
Ne cxesos esti mia sola penso.
Forjxetu la malgxojon, cxar per dubo
Akcelas ni dangxeron. Apolono
Al ni promesis, ke en la sanktejo
De la fratin' atendas nin konsolo
Kaj helpo kaj reveno. Kaj dusencaj
Neniam estas vortoj de la dioj,
Kiel tre ofte pensas la prematoj.

ORESTO.

Al la malgxoj' de l' vivo la patrino
En infanec' min jam alkutimigis,
Kaj mi tiele kreskis, viva bildo
De mia patro, kaj la senparola
Rigardo mia cxiam estis akra
Riprocx' por sxi kaj sxia adultulo.
Tre ofte, kiam la fratin' Elektro
En la profunda parto de la cxambro
Silente sidis antaux la kameno,
Mi min al sxia brusto time premis
Kaj per okuloj grandaj kaj malgxojaj
Rigardis sxin, plorantan dolorege!
Kaj tiam sxi pri nia granda patro
Parolis multe. Kiel mi deziris
Lin tiam vidi, esti apud li!
Jen mi deziris flugi for al Trojo,
Jen mi deziris, ke al mi li venu ...
La tago venis ...

PILADO.

                  Nu, pri tiu horo
Babilu inferuloj en la nokto!
Nin rememoro pri pli bela tempo
Fortigu fresxe per heroaj faroj!
La dioj ja bezonas bonajn homojn
Por siaj planoj sur cxi tiu tero;
Sendube vin ankoraux task' atendas;
Vin ili ja ne sendis kun la patro
Cxe lia ir' malvola al la Orko.

ORESTO.

Ho, se mi lian baskon tiam kaptus
Kaj sekvus lin!

PILADO.

                Nu, tiuj, kiuj vin
Konservis, ili zorgis ja pri mi;
Cxar kio mi sen vi farigxus, tion
Mi ecx prezenti ja al mi ne povas,
Cxar de la temp' de mia infaneco
Ja nur kun vi kaj nur por vi mi vivas
Kaj volas vivi.

ORESTO.

                Ne rememorigu
Al mi la belajn tagojn, kiam dolcxe
En via dom' mi trovis rifugxejon
Kaj via nobla patro tiel ame
Pri la duonmortinta floro zorgis,
Kaj vi, sencxese gaja, cxiutage
Saltadis cxirkaux mi kun nova vivo,
Simile al la hela papilio
Cxirkauxe de mallumkolora floro,
Kaj la gajecon vian enversxadis
En mian koron, kaj mi ecx forgesis
Mizeron mian, kaj en viglaj revoj
Junecon mian mi kun vi pasigis.

PILADO.

Vin ekaminte, mi komencis vivi.

ORESTO.

Ne vivi, sed suferi vi komencis.
Jes, tio estas la esenc' terura
De mia sorto, ke kvazaux pestulo
Doloron mi kaj morton en mi portas;
Ke se mi nur ektusxas ian lokon.
Ecx la plej sanan, baldaux cxirkaux mi
Sur la vizagxoj ecx la plej florantaj
Aperas trajtoj de rampanta morto.

PILADO.

Mi certe la unua devus morti,
Se via spir' en si venenon portus.
Kaj tamen diru mem, cxu mi ne estas
Ankoraux plena de kuragx' kaj gxojo?
Kaj amo kaj kuragxo nin kondukas
Al grandaj faroj.

ORESTO.

                  Grandaj faroj? Jes,
Ni ilin iam vidis antaux ni!
En tiu tempo, kiam ni, cxasante,
Kuradis tra la valoj kaj la montoj,
Kaj similante per la brust' kaj pugno
La grandan nian gentopatron, ni
Esperis, ke ni tiel persekutos
Kun glav' kaj bastonego ian monstron
Aux bandon da rabistoj; kiam ni
Vespere sidis cxe la granda maro,
Nin apogante unu al alia,
Kaj antaux ni la ondoj dolcxe ludis
Kaj vasta staris antaux ni la mondo:
Ho, tiam certe ofte ni kaptadis
La glavon, kaj estontaj faroj svarmis
Cxirkauxe, kiel steloj en la nokto.

PILADO.

Sen lim' estas la faro, kiun volus
Plenumi la animo. Cxiun agon
Ni volus fari tuj tiele grande
Laux la amplekso, kiun gxi atingas,
Se multajn jarojn, tra generacioj
Kaj landoj, gxin la busxo de l' poetoj
Pligrandigante rulas. Bele sonas
La agoj de l' prapatroj, kiam ilin,
En la vespera ombro ripozante,
Junulo sorbas kun la ton' de harpo;
Sed kiel niaj faroj, tiel ankaux
Iliaj ne prezentis perfektajxon.
Ni pelas ion, kio antaux ni
Rapide kuras, kaj ni ne atentas
La vojon, kiun iras niaj pasxoj.
La pasxojn de l' prapatroj kaj la signojn
De la surtera viv' ilia preskaux
Ni ne rimarkas, cxiam ni nur celas
Ilian ombron, kiu disimile
Tre malproksime sidas kvazaux krono
Tre alte sur la pintoj de la montoj.
Mi ne tre sxatas tiujn, kiuj celas
Nur gloron inter la popol' akiri;
Sed vi, junulo, vi la diojn danku,
Ke ili tiel frue tiel multe
Per vi jam faris.

ORESTO.

                  Se al iu homo
La dioj donis la gxojigan sorton
Forigi malfelicxon de la siaj,
Grandigi sian regnon, fortikigi
La limojn, aux malnovajn malamikojn
Faligi aux forpeli,--tiam li
La diojn danku, cxar al li la dioj
Plej grandan gxojon en la vivo donis;
Sed min la dioj faris ja bucxisto,
Devigis min mortigi mian propran
Patrinon, kiun tamen mi adoris;
Kaj vengxe por la ago malhonora
Min abomene ili ruinigis.
La domon de Tantalo ili jugxas,
Kaj mi, la lasta el la dom', ne devas
Ricevi morton pian aux honoran.

PILADO.

Neniam pro la krimoj de la patroj
La dioj faras vengxon sur la filo;
Cxu bona, cxu malbona--cxiu mem
Por sia far' ricevas rekompencon.
Nur beno heredigxas, ne malbeno.

ORESTO.

Ne beno ja kondukis nin cxi tien.

PILADO.

Sed la decido de la altaj dioj.

ORESTO.

Ilia do decido nin mortigas.

PILADO.

Plenumu la ordonon kaj atendu!
Se la fratinon vi al Apolono
Alportos kaj se ambaux kune logxos
En Delfoj, sub konstanta adorado
De nobla gento, tiam por cxi tio
La alta paro certe vin favoros
Kaj savos vin de la inferulinoj.
Jam en cxi tiu sankta arbareto
Ja ne kuragxas ili ekaperi.

ORESTO.

Almenaux morton havos mi trankvilan.

PILADO.

Sed mi alie pensas. Mi kunligis
La pasintajxon kun la estontajxo
Kaj ne mallerte solvis la misteron.
Tre povas esti, ke jam antaux longe
La dioj pri la granda far' decidis.
Diano certe volas forsavigxi
De la sovagxa bordo de l' barbaroj
Kaj de iliaj sangaj homoferoj;
Ni estas elektitaj, por plenumi
La belan faron, kaj jam nun mirinde
Ni estas devigitaj tion fari.

ORESTO.

Vi lerte interplektas la decidojn
De l' dioj kun la propraj viaj voloj.

PILADO.

Nu, kion do valoras homa sagxo,
Se gxi ne penas lerte trapenetri
La volon de la dioj? Pezan sxargxon
Surmetas dioj sur la noblan homon,
Se li tro multe pekis, kaj por li
Destinas ili taskon, kiu sxajnas
Al simplaj homoj tute ne solvebla.
Sed la heroo venkas, kaj pentfare
Li faras tiajn servojn, ke la mondo
Estonte lin adoras.

ORESTO.

                    Se la sorto
Al mi destinis vivi kaj agadi,
Ho, tiam iu dio liberigu
La frunton mian de l' kapturno, kiu
Sur glita, patrinsange makulita
Vojeto min al la mortintoj tiras;
Kompate li sekigu tiun fonton,
Per kiu el la vundoj de l' patrino
Konstante sur min sxprucas la malbeno!

PILADO.

Atendu pli trankvile! La malbonon
Vi mem ja pligrandigas kaj vi prenas
Sur vin de la furioj la oficon.
Min lasu primediti, vi silentu!
Nur poste, bezonante por la ago
La fortojn kunigitajn, mi vin vokos,
Kaj kun kuragx' prudenta tiam ambaux
Alpasxos ni al la efektivigo.

ORESTO.

Parolo de Uliso.

PILADO.

                 Vi ne moku!
Jes, cxiu devas mem al si elekti
Heroon imitotan, se li volas
Atingi la Olimpon. Mi konfesas,
Ne pensas mi, ke ruzo kaj prudento
Makulas viron, kiu sin dedicxis
Al plenumado de kuragxaj faroj.

ORESTO.

Mi sxatas nur kuragxon rektaniman.

PILADO.

Ne petis tial mi de vi konsilon.
Jam unu pasxon faris mi. Jam multe
Da scioj mi ellogis de l' gardistoj.
Mi scias jam, ke fremda, disimila
Virin' katenas tiun sangan legxon;
Nur puran koron, pregxon, odorfumon
Al dioj sxi oferas. Sxian koron
Tre multe oni lauxdas; oni pensas,
Ke sxi devenas de amazoninoj,
Ke sxi forkuris, por ke sxi per tio
Evitu ian grandan malfelicxon.

ORESTO.

Videble nun potenco sxia luma
La forton perdis pro la proksimeco
De la krimulo, kiun la malbeno
Cxirkauxas, kiel vasta nigra nokto.
La pia sangavido liberigas
De la katenoj la antikvan moron,
Por nin nun pereigi. La sovagxa
Spirito de la regxo nin mortigos;
Se li koleras, tiam nin virino
Ne povas savi.

PILADO.

               Bone al ni estas,
Ke de virin' dependas nia sorto!
Cxar viro, ecx plej bona, kutimigas
Spiriton sian al la krueleco,
Kaj fine li ecx legxon al si faras
El tio, kion mem li abomenas,
Kaj la kutimo faras lin malmola
Kaj ecx nerekonebla. Sed virino
Obstine cxiam sekvas sian senton,
Kaj en la bono kaj en la malbono
Sxi estas pli fidebla ... Ts! sxi venas!
Nin lasu solaj! Mi ne devas tuj
Eldiri niajn nomojn aux konfidi
Al sxi tro nesingarde nian sorton.
Foriru! Antaux ol sxi ekdeziros
Kun vi paroli, mi kun vi parolos.




SCENO DUA.

IFIGENIO. PILADO.


IFIGENIO.

Fremdulo, diru, kiu kaj el kie
Vi estas. Mi vin trovas pli simila
Al greko, ol al skito.
  (Sxi deprenas liajn cxenojn.)
                       Tre dangxera
La libereco estas, kiun mi
Nun al vi donas; ho, la bonaj dioj
Deturnu tion, kio vin minacas!

PILADO.

Ho, dolcxa vocxo! Agrablega sono
De l' hejma lingvo en la fremda lando!
La bluajn montojn de l' haven' patruja
Mi, la kaptito, vidas nun denove
Kun gxojo antaux la okuloj miaj.
Ho jes, ho jes, mi ankaux estas greko!
Mi por momento tute ja forgesis,
Kiome mi bezonas vin, mi glutis
Per la okul' cxielan la aperon.
Ho, se decido de pli alta forto
Ne sxlosas vian busxon, diru, diru,
El kiu el la grekaj niaj gentoj
Vi, dia ido, havas la devenon.

IFIGENIO.

Pastrino, kiun la diino mem
Por si elektis kaj al si dedicxis,
Parolas nun kun vi; cxi tio devas
Al vi suficxi. Diru al mi, kiu
Vi estas, kia sorto malfelicxa
Kun la kunul' vin tion cxi venigis.

PILADO.

Facile mi rakonti al vi povas
La sorton, kiu pelas nin kruele.
Ho, se kun tia sama facileco
Vi povus nin gxojigi per espero!
El Kret' ni estas, filoj de Adrasto:
Mi, la plej juna, nomas min Kefalo,
Li, la plej agxa, estas Laodamas.
Kaj meze inter ni ankoraux estis
Alia frato, kruda kaj sovagxa,
Kaj tiu jam en la infanaj ludoj
Ne lasis al ni pacon kaj konsenton.
Dum nia patro antaux Troj' batalis,
Kviete ni sekvadis la patrinon;
Sed kiam li kun ricxa hav' revenis
Kaj baldaux poste mortis, la disputo
Pri regno kaj heredo tuj disigis
La fratojn. Mi min tenis sur la flanko
De la plej agxa. Tiu cxi mortigis
La fraton. Kaj pro tiu sanga krimo
Lin la furioj pelas senripoze.
Sed al cxi tiu senkultura bordo
Nin sendis Apolono kun espero.
En la sanktejo de l' fratino sia
Ordonis li al ni atendi helpon.
Nin oni kaptis kaj al vi venigis
Por oferfaro. Tion vi jam scias.

IFIGENIO.

Cxu Trojo falis? Ho, karul', certigu!

PILADO.

Gxi falis, jes. Kaj vi al ni certigu
La savon! Rapidigu vi la helpon,
De l' dio promesitan! Ekkompatu
Vi mian fraton! Diru al li baldaux
Bonkoran vorton! Tamen parolante
Kun li, vi lin indulgu, mi vin petas;
Cxar gxojo kaj dolor' kaj rememoro
Facile lian tutan internajxon
Ekskuas tro dangxere; tiam baldaux
Frenezo febroforma lin atakas,
Animo lia bela kaj libera
Farigxas tiam havo de l' furioj.

IFIGENIO.

Kiome ajn vi estas malfelicxa,
Mi vin petegas, cxion vi forgesu,
Gxis vi sopiron mian kontentigos.

PILADO.

La alta urbo, kiu tra dek jaroj
La tutan grekan forton kontrauxstaris,
Prezentas nun ruinojn, kaj neniam
Gxi relevigxos. Tamen multaj tomboj
De la plej bonaj grekoj nin devigas
Memori tiun bordon de l' barbaroj.
Ahxilo falis, kaj amiko lia ...

IFIGENIO.

Ho, diaj bildoj, vi farigxis polvo!

PILADO.

Kaj Palamed', Telamonid' Ajakso
Jam la patrujan sunon ne revidis.

IFIGENIO (al si mem).

Pri mia patro li nenion diras
Kaj lin ne nomas inter la falintoj.
Ho jes! li vivas! Jes, mi lin revidos!
Ho, mia kor', esperu, mia koro!

PILADO.

Felicxaj tamen estas tiuj miloj,
Kiuj la morton trovis en batalo!
Cxar por la revenintoj dia mano
Preparis ne triumfon, sed teruron
Kaj tre malgxojan finon. Cxu la vocxo
De l' homoj ne atingas vin? Cxar kien
Gxi nur atingi povas, gxi disportas
La famon pri l' farigxoj plej teruraj.
Cxu la mizero do, kiu plenigas
Per gxemoj ne cxesantaj la palacon
Mikenan, al vi estas nekonata?
Kun helpo de Egisto tre perfide
Mortigis Klitemnestro sian edzon
Tuj en la tago, kiam li revenis!...
Ha, vi adoras tiun regxan domon!
Mi vidas, via brusto vane penas
Impreson la teruran en si kasxi.
Cxu estas vi filino de amiko?
Cxu vi naskigxis en najbara urbo?
Ne kasxu, ne koleru, ke l' unua
Teruron tiun mi al vi raportas.

IFIGENIO.

Ho diru, ho rakontu la detalojn
De la terura faro!

PILADO.

                   En la tago
De la reveno, kiam, sin baninte,
La regxo volis preni sian veston
Konfide el la manoj de l' edzino,
La krimulino tiam sur lin jxetis
Teksajxon faldoricxan kaj implikan;
Kaj dum li vane penis el la reto
Sin liberigi, perfidul' Egisto
Mortigis lin, kaj tiu granda princo
Kovrita iris al la malvivuloj.

IFIGENIO.

Kaj kian pagon la kunul' ricevis?

PILADO.

Kun regno liton, kion li jam havis.

IFIGENIO.

Volupto do sxin pelis al la krimo?

PILADO.

Kaj forta sento de malnova vengxo.

IFIGENIO.

Per kio do la regxo sxin ofendis?

PILADO.

Per peza faro, kiu sxin pravigus,
Se nur mortigo estus pravigebla.
Li al Auxlido logis sxin, kaj kiam
Diino per kontrauxblovantaj ventoj
Malhelpis forveturon de la grekoj,
Li tiam senkompate sian propran
Filinon la plej agxan alkondukis
Al la altaro de Dian', kaj sxin
Pro bon' de l' grekoj oni tiam bucxis.
Kaj tio en la koron de l' patrino
Enpremis tiel forte la malamon,
Ke sxi facile cedis al Egisto
Kaj sian edzon jxetis en pereon.

IFIGENIO (sin kovrante).

Suficxe! Nun vi baldaux min revidos.

PILADO (sola).

La sort' de l' regxa domo sxin videble
Profunde tusxas. Kiu ajn sxi estas,
Sxi tute certe mem la regxon konis.
Felicxe do por ni, el alta domo
Cxi tien oni vendis sxin. Ho koro,
Ne batu tiel forte! Al la stelo,
De la espero, kiu ekbriletis,
Ni remu do kuragxe kaj prudente!




AKTO TRIA.




SCENO UNUA.

IFIGENIO. ORESTO.


IFIGENIO.

Malfelicxulo, mi vin sencxenigas,
Sed nur, ho ve! por sorto pli kruela.
La liberec', donata de la templo,
Simile al la lasta vivekbrilo
De malfacila malsanul', prezentas
Nur antauxsignon de la morto. Tamen
Gxis nun ankoraux mi ne povas diri
Kaj diri al mi mem mi ne kuragxas,
Ke vi pereis! Kiel do mi povus
Per krima man' dedicxi vin al morto?
Kaj tamen tiel longe, dum mi restas
Pastrino de Dian', neniu havas
La rajton iel tusxi vian kapon.
Sed se mi ne plenumos mian devon
Laux la postulo de l' kolera regxo,
Li tiam inter miaj helpantinoj
Alian virgulinon pastrinigos,
Kaj tiam krom deziro plej varmega
Mi jam nenion povos al vi doni.
Ho, kara samlandan'! ecx simpla sklavo,
Sur kiun lumis nia hejma suno,
En fremda land' tre kara al ni estas:
Kun kia do senlima gxoj' kaj beno
Mi devas vin akcepti, kiuj dolcxe
Al mi alportis bildon de herooj,
De mi en infaneco adorataj,
Kaj kiuj mian plej internan koron
Konsolis per espero la plej bela.

ORESTO.

Cxu vian nomon kaj devenon vian
Vi kasxas kun intenco? aux cxu eble
Mi povas scii, kiu disimile
Nun staras antaux mi?

IFIGENIO.

                     Vi min ekkonos.
Sed nun rakontu, kion via frato
Al mi gxis nun sciigis nur duone,--
La pluan sorton de l' personoj, kiuj,
De Trojo reveninte, sur la sojlo
De sia propra dom' neatenditan
Fatalon trovis. Kvankam mi tre juna
Alvenis sur cxi tiun fremdan bordon,
Sed mi ankoraux bone rememoras
La grandan timon kaj la grandan miron,
Kun kiu mi rigardis siatempe
Tiujn heroojn. Ili elveturis,
Kaj tiam sxajnis, kvazaux la Olimpo
Subite malfermigxis kaj la bildojn
De l' glora kaj mirinda mond' antikva
Malsupren sendis por la pereigo
De Iliono. Sed la plej majesta
El cxiuj estis regx' Agamemnono!
Ho diru, cxu li efektive falis
Per la perfido de edzino sia
Kaj de Egisto?

ORESTO.

               Jes, vi diris veron!

IFIGENIO.

Ho, ve al vi, Mikeno malfelicxa!
Tiele semis nepoj de Tantalo
Per plena man' malbenon post malbeno!
Simile al kreskajxo senvalora,
Miloblan semon cxirkaux si jxetante,
Por nepoj kaj pranepoj ili kreis
Parencajn mortigantojn por eterna
Sovagxa reciproka vengxemeco!
Malkovru cxion, kion en la vortoj
De via frat' por mi ankoraux kovris
La ombro de l' teruro. Diru, kiel
La lasta filo de la granda gento,
La cxarma knabo, certe destinita
Por iam fari vengxon por la patro,--
Kiele li, Oresto, trovis savon
En tiu sanga tago? Cxu li ankaux
Pereis en la reto? Cxu li vivas?
Cxu li savigxis? Cxu Elektro vivas?

ORESTO.

Jes, ambaux vivas.

IFIGENIO.

                  Ho vi, ora suno,
Radiojn la plej belajn al mi pruntu
Kaj metu ilin kiel mian dankon
Al Jupitero antaux lian tronon!
Cxar mi nur estas muta kaj malricxa.

ORESTO.

Se vin kun tiu regxa domo ligas
Intima ia ligo aux rilatoj,
Kiel kredigas via bela gxojo,
Ho, tiam tenu forte vian koron!
Cxar tre dolora estas por gxojanto
Refalo tro subita en malgxojon.
Vi scias, mi gxin vidas, nur la morton
De l' regx' Agamemnono.

IFIGENIO.

                       Kaj cxu tio
Ne estas por mi scio tro suficxa?

ORESTO.

Vi scias nur duonon de l' mizero.

IFIGENIO.

Kaj kio plu? Orest', Elektro vivas?

ORESTO.

Pri Klitemnestro vi nenion timas?

IFIGENIO.

Sxin ja nek timo, nek espero savos.

ORESTO.

Sxi el la lando de l' esper' foriris.

IFIGENIO.

Cxu do pentante sxi sin mem mortigis?

ORESTO.

Ne! sed la propra sango sxin mortigis.

IFIGENIO.

Parolu klare, ke mi plu ne sercxu!
La necerteco per flugil' malluma
Milfoje batas cxirkaux mia kapo.

ORESTO.

La dioj do destinas, ke mi estu
La sciiganto de la faro, kiun
Mi tiel volus kasxi por eterne
En la sensona regno de la nokto!
Al tio kontraux mia propra volo
Min nun devigas via cxarma busxo;
Gxi tamen havas rajton, por postuli
Doloron ankaux; bone, gxi ricevos.
En tiu tag', kiam la patro falis,
Elektro save kasxis sian fraton;
Strofio, la bofrato de la patro,
Volonte lin akceptis kaj edukis
Lin kune kun la propra sia filo,
Pilado, kiu sin tre baldaux ligis
Kun la veninto per plej bela ligo
De la plej forta kora amikeco.
Kaj ju pli ili kreskis, des pli forte
En ili kreskis la deziro vengxi
La morton de la regxo. Kaj sekrete,
En vestoj de fremduloj, ili venis
Mikenon, kvazaux por alporti tien
Sciigon pri la morto de Oresto
Kaj ankaux lian cindron. Ilin bone
Akceptis la regxino, ili venis
Internen de la domo. Al Elektro
Orest' sin rekonigas; sxi reblovas
En li la fajron de l' vengxemo, kiu
En la alesto sankta de l' patrino
Jam preskaux estingigxis. En silento
Sxi lin kondukas al la loko, kie
La patro falis, kie tre malforta
Malnova postesigno de la sango,
Jam preskaux tute plu ne rimarkebla,
La plankon, multefoje jam lavitan,
Ankoraux kolorigis. Tiam sxi
Per sia fajra lango nun priskribis
Cxiun detalon de la krima faro
Kaj sian sklavan kaj mizeran vivon,
La fierecon de la perfiduloj
Kaj la dangxerojn, kiuj la gefratojn
Ankoraux nun minacas de la flanko
De la patrin' duonpatrinigxinta.
Kaj tie al Oresto sxi altrudis
Malnovan la ponardon, kiu tiom
En la Tantala dom' jam furiozis ...
Kaj propra fil' mortigis Klitemnestron ...

IFIGENIO.

Ho senmortuloj, vi, kiuj pasigas
Felicxajn tagojn super puraj nuboj,
Cxu nur por tio dum tre multaj jaroj
Vi min de cxiuj homoj apartigis
Kaj tenis min en via proksimeco
Kaj sur min metis la oficon virgan
La sanktan fajron cxiam subtenadi
Kaj la animon mian vi, simile
Al flamo, cxiam direktadis supren,
Ke la terurojn de la domo mia
Eksentu mi nur iam pli malfrue,
Sed tiom pli profunde?--Ho, parolu
Al mi pri la junulo malfelicxa!
Parolu pri Oresto!

ORESTO.

Ho, se jam oni povus nun rakonti
Pri lia morto! Kvazaux fermentante,
Levigxis el la sang' de l' bucxitino
La ombro de l' patrino.
Al la filinoj de l' eterna nokto
Gxi krias: "tenu firme, ne forlasu
La mortiginton de l' patrino! Pelu
Kaj persekutu la krimulon! Pelu!
Al vi li apartenas!"--Ili auxdas,
Iliaj okulacxoj ekrigardas
Cxirkauxe kun la agla avideco.
Kaj ili ekmovigxas en la nigraj
Kavernoj, kaj el la anguloj venas
Senbrue tuj ilia sekvantaro,
La dubo kaj la pento. Antaux ili
Vapor' levigxas el la Ahxerono;
El gxiaj nebulringoj ekruligxas
Cxirkauxe de la kapo de l' kulpulo
Sencxesa freneziga meditado
Pri l' faritajxo. Tiam, rajtigitaj
Pereon porti, la inferulinoj
Elpasxas sur la belan dian teron,
De kiu ilin antaux longa tempo
Forpelis la malbeno de la dioj.
Pied' ilia pelas la kuranton,
Ripozon ili donas nur momente,
Por tuj ataki kun teruro nova.

IFIGENIO.

Ho malfelicxa, en la sama stato
Vi estas mem, kaj tial vi komprenas
Kiome li, malfelicxul', suferas!

ORESTO.

Kion vi diras? Kia sama stato?

IFIGENIO.

Vin, kiel lin, ja premas fratmortigo;
Al mi jam tion diris via frato.

ORESTO.

Suficxe! La animo via granda
Per falsa vort' ne estu plu trompata!
Fremdulo por fremdulo povas teksi
Mensogon kaj ruzajxon, por faligi
Lin en la reton; inter ni ekzistu
Nur vero!
Mi estas mem Oresto! Kaj cxi tiu
Krimula kap' klinigxas al la tombo
Kaj sercxas morton. Kaj en cxia formo
Mi estas preta vole gxin akcepti!
Ho, kiu ajn vi estas, mi al vi
Kaj al amiko mia malfelicxa
Deziras savon; sed al mi la savon
Mi ne deziras. Se mi ne eraras,
Cxi tie vi nur kontrauxvole restas;
Eltrovu do rimedon, por forkuri,
Sed min cxi tie lasu. Mia korpo
Malsupren falu de la alta roko,
Gxis maro fluu mia sang', portante
Malbenon al la bordo de l' barbaroj!
Vi iru, en la hejma greka lando
Komencu novan, pli felicxan vivon!
  (Li foriras.)

IFIGENIO.

Tiele do vi fine al mi venas,
Vi, Plenumigx', filino plej ravanta
De la plej granda patro! Ho, gigante
Nun antaux mi levigxas via bildo!
Per la rigardo mia mi apenaux
Atingas viajn manojn, kiuj plenaj
De fruktoj kaj de benaj kronoj, portas
Trezorojn de Olimpo. Kiel oni
Ekkonas regxon laux la grandmezuro
De l' donoj--cxar la kvanto, kiun multaj
Jam nomus ricxo, al li devas sxajni
Malgranda--tiel oni vin, ho dioj,
Rekonas laux la donoj tre sxparataj,
Sed longe kaj sagxege preparataj.
Cxar nur vi solaj scias, kio estas
Por ni utila, nur vi solaj vidas
La vastan regnon de la estonteco,
Dum antaux ni la steloj kaj nebuloj
Cxiuvespere kovras la rigardon.
Trankvile vi auxskultas nian pregxon,
Petantan pri sensagxa rapideco,
Sed via man' neniam malmature
Desxiras la cxielajn orajn fruktojn;
Kaj ve al tiu, kiu ilin prenas
Perforte tro frutempe: la acida
Mangxajx' al li alportas nur la morton.
Ne lasu, ke la longe atendita
Felicx', apenaux iam esperita,
Simile al la ombro de amiko
Nun preterpasu vane, restigante
Trioblan suferadon kaj doloron!

ORESTO (denove aliras al sxi).

Se vi pri vi kaj pri Pilado pregxas,
Ne citu mian nomon kun la viaj!
Ne savos vi krimulon, sed kun li
Dividos vi malbenon kaj mizeron.

IFIGENIO.

De via sort' dependas mia sorto.

ORESTO.

Neniel! Sola kaj sen akompano
Mi iru en la regnon de la morto.
Se ecx per via propra kovrotuko
Vi kovros la kulpulon, vi ne kasxos
Lin antaux la eterne-maldormantoj;
Alesto via, ho cxielulino,
Flankigos ilin, sed ne fortimigos.
La teron de la sankta arbareto
Ne rajtas ili tusxi arogante
Per la piedoj, sed de malproksime
De temp' al tempo auxdas mi ilian
Teruran ridon. Tiel blekas lupoj
Cxirkauxe de la arb', sur kiun savis
Sin vojagxanto. Ekster la arbaro
Ripozas ili, kvazaux siegxante;
Sed se mi nur forlasos la arbaron,
Tuj ili eklevigxos, balancante
Serpentajn siajn kapojn, aperigos
Cxirkauxe polvajn nubojn kaj pelados
Akiron sian pluen, sen ripozo.

IFIGENIO.

Cxu povas vi auxskulti bonan vorton?

ORESTO.

Gxin sxparu por amato de la dioj!

IFIGENIO.

Espero nova nun por vi eklumis.

ORESTO.

Tra fumo nur briletas antaux mi
La mortriver', vokante al infero.

IFIGENIO.

Cxu vi fratinon havas nur Elektron?

ORESTO.

Nur sxin mi konis; cxar la pli maljunan
Frutempe prenis for el la mizero
De nia domo sxia bona sorto,
En kiu ni nur terurajxon vidis.
Ho, ne demandu plu kaj ne aligu
Vin al la Erinioj. Kun kruela
Plezuro ili de l' animo mia
La cindron blovas for kaj ne permesas,
Ke la plej lastaj karboj, kiuj restis
De la terura brul' de nia domo,
En mia kor' kviete estingigxu.
Cxu tiu fajr', intence incitata,
Nutrata per sulfuro de l' infero
Eterne en animo mia brulos?

IFIGENIO.

Mi dolcxan odorajxon nun enportas
En tiun fajron. Pura spir' de amo
Per delikata blov' malvarmetigos
La ardon, kiu bakas vian bruston!
Oresto, mia kara! Cxu ne povas
Vi min kompreni? Cxu de l' akompano
De la teruraj diaj punantinoj
La sang' en viaj vejnoj elsekigxis?
Cxu el la kapo de Gorgon' penetris
Sxtoniga sorcxo cxiujn viajn membrojn?
Se elversxita sango de patrino
Per surda vocxo vokas al infero,--
Cxu pura bena vorto de fratino
Ne vokos dian helpon de Olimpo?

ORESTO.

Gxi vokas! Ha, cxu tiel vi deziras
Pereon mian? Cxu en vi sin kasxas
Diin' de vengxo? Kiu do vi estas,
Vi, kies vocxo kruelege turnas
La plej profundan mian internajxon?

IFIGENIO.

Eksentu do la vocxon de la koro:
Orest'! gxi estas mi, Ifigenio!
Mi vivas!

ORESTO.

        Vi!

IFIGENIO.

            Ho, frato!

ORESTO.

                       For! ho, for!
Ne tusxu miajn buklojn! Cxar, simile
Al la edzigxa vesto de Kreuzo,
Per nevenkebla fajro mi infektas.
Foriru! Kiel iam Herkuleso,
Mi devas preni morton izolite.

IFIGENIO.

Vi ne pereos! Ho, se mi nur povus
Trankvilan unu vorton de vi auxdi!
Forigu mian dubon, ho, certigu,
Certigu al mi tute la felicxon,
Pri kiu tiel longe mi petegis.
Cxar rado de doloro kaj de gxojo
En mia kor' ruligxas. De l' fremdulo
Forpusxas min la timo; sed plej forte
Min la interno tiras al la frato.

ORESTO.

Cxu staras mi en templo de Lieo?
Cxu furioza pusxo de pasio
Atakis nun subite la pastrinon?

IFIGENIO.

Ho, auxdu min! Ho, vidu, kiel fine
Post longa, longa tempo mia koro
Nun malfermigxis por la granda gxojo,
Ke al la sola kaj al la plej kara
El cxio, kio en la tuta mondo
Por mi ankoraux restis, mi nun povas
La kapon kisi; ke per miaj brakoj,
Gxis nun nur al la vento etenditaj,
Mi fine vin nun povas cxirkauxpreni!
Ho, lasu! lasu! Cxar ecx de l' Parnaso
La fonto, kiu saltas en la valon,
Ne fluas tiel pure, tiel hele,
Kiel nun fluas senmezura gxojo
El mia koro, fluas kaj cxirkauxas
Min kiel granda ondoplena maro.
Oresto! Ho, Oresto! Mia frato!

ORESTO.

Ne, bela nimfo, ne, mi ne konfidas
Al vi kaj viaj flatoj. Ne forgesu,
Dian' postulas servon la plej cxastan;
Sxi vengxas malsanktigon de la templo.
De mia brust' forigu vian brakon!
Kaj se vi volas doni al junulo
Savantan amon kaj lin felicxigi,
Vin tiam turnu al amiko mia,
La viro pli valora. Jen li vagas
Sur la vojeto tie sur la roko;
Al li vi iru kaj al li vi donu
Konsilon bonan, sed min lasu for!

IFIGENIO.

Rekonsciigxu, frato, kaj rekonu
La trovitinon! La cxielan gxojon,
La puran, cxastan gxojon de fratino
Ne nomu senprudenta volupteco!
Ho, dioj, prenu la manian kovron
For de okulo lia la rigida,
Ke la momento de l' plej alta gxojo
Ne faru nin trioble malfelicxaj!
Jen antaux vi sxi staras, la fratino
De longe jam perdita. De l' altaro
Min la diino tiris for kaj savis
Cxi tien min en sian propran templon.
Kaj vi, kaptita kaj oferbucxota,
En la pastrino trovas la fratinon.

ORESTO.

Ho, malfelicxa! Nun la suno vidu
De nia dom' la lastan terurajxon!
Cxu ne trovigxas tie cxi Elektro?
Sxi ankaux nun kun ni pereu kune,
Por ne dauxrigi sian vivon sole
Por sorto kaj suferoj pli turmentaj!
Pastrin', al la altaro min konduku:
La fratmortigo estas tradicio
Hereda en malnova nia gento;
Vin, dioj, dankas mi, ke vi decidis
Min pereigi frauxle, sen infanoj.
Kaj vi de mi akceptu la konsilon,
Ne amu tro la sunon kaj la stelojn;
Ho, sekvu min en la malluman regnon!
Simile kiel drakoj sulfurmarcxaj
Sin en batal' englutas reciproke,
La furioza gento de Tantalo
Sin mem ekstermas; iru do kun mi
Malsupren seninfane kaj senkulpe!
Vi min rigardas kun kompato? Cxesu!
Sammaniere sercxis Klitemnestro
Resonon en la kor' de sia filo;
Sed lia brako trafis sxian bruston,
Kaj la patrino falis. Ho, aperu,
Spirito indignanta! Vi, furioj,
Alproksimigxu per fermita rondo,
Rigardu la al vi agrablan dramon,
La plej teruran, kiun vi preparis!
Ne vengxo aux malamo nun akrigas
Ponardon sian: la fratin' amanta
Nun estas devigata doni morton.
Ne ploru! Gxi ne estas via kulpo.
De mia infaneco mi nenion
Tiele amis, kiel vin mi povus
Nun ami, ho, fratino mia kara.
Jes, levu la ponardon, ne indulgu,
Dissxiru tiun bruston, donu vojon
Al la torentoj, kiuj en gxi bolas!
  (Li falas svene.)

IFIGENIO.

Elporti sola tiom da felicxo
Kaj tiom da suferoj mi ne povas.
Pilado, kie estas vi, Pilado?
Alportu vian helpon, kara viro!
  (Sxi foriras sercxante.)




SCENO DUA.

ORESTO (vekigxante el la sveno kaj levigxante).


Ankoraux unu! Donu do al mi
El Leta akvo lastan refresxigan
Kalikon! Baldaux el la brust' elnagxos
La lasta konvulsio de la vivo.
Tre baldaux la spirito mia fluos
Trankvile al la fonto de forgeso,
Al vi, fantomoj, al nebul' eterna.
Permesu, ke en via mezo trovu
Ripozon la pelita fil' de l' tero!
Mi auxdas murmureton en la brancxoj,
El la krepusko venas ia bruo ...
La novan gaston vidi ili venas!
Ha, kia estas la anaro, kiu
Majeste iras, kvazaux princa domo?
Maljunaj, junaj, viroj kaj virinoj
Kviete marsxas. Disimilaj sxajnas
Pasantaj la fantomoj. Jes, mi vidas,
Jen la prapatroj de la domo mia.
Atreo marsxas pace kun Tiesto;
La knaboj gaje ludas cxirkaux ili.
Cxu vin jam plu malpaco ne disigas?
Cxu kune kun la lumo de la suno
La vengxo estingigxis? Tiam min
Vi ankaux ja akceptos kaj mi povos
Aligxi al solena via marsxo.
Bonvenon, patroj! Vin salutas Oresto,
La lasta viro de via gento;
Kion vi semis, li gxin rikoltis:
Kun sxargx' de malbeno li iras malsupren.
Sed malpli cxi tie pezas la sxargxoj.
Prenu lin, prenu en vian anaron!
Mi estimas Atreon, mi estimas Tieston:
Cxi tie ni cxiuj perdis malamon.--
Al mi montru la patron, kiun mi vidis
Nur unu fojon en mia vivo!
Cxu vi gxi estas, la patro mia?
Kaj la patrinon vi ame kondukas?
Se donas la manon al vi Klitemnestro,
Tiam ankaux Oresto povas alpasxi
Kaj diri al sxi: vian filon rigardu!--
Vidu ambaux la filon! Akceptu lin bone!
Sur tero ja estis salut' de mortigo
La vorto signala en nia domo,
Kaj siajn gxojojn la gento Tantala
Trovis nur transe de l' nokto eterna.
Vi vokas: Bonvenon! vi min akceptas!
Min konduku, mi petas, al la maljunulo,
Al la patro de l' gento! Kie li estas?
Mi volas lin vidi, la kapon la karan,
La adoratan, kiu sidadis
En konsiligx' kun la dioj senmortaj.
Sxajnas, vi tremas, vi vin deturnas?
Cxu li suferas, la diosimila?
Ho ve! la plej altaj la potenculoj
Per feraj cxenoj la bruston heroan
Por teruraj turmentoj alforgxis!




SCENO TRIA.

ORESTO. IFIGENIO. PILADO.


ORESTO.

Cxu ankaux vi jam venis malsupren?
Bonvenon, fratino! Sed mankas Elektro!
Sxin ankaux sendu al ni plej baldaux
Ia bona dio per sago kompata!
Nur vin mi bedauxras, malfelicxa amiko!
Ho, venu, venu al la tron' de Plutono,
Kiel novaj gastoj ni salutu la mastron!

IFIGENIO.

Ho, vi, gefratoj, kiuj de l' cxielo
En tag' kaj nokto al la homoj donas
La belan lumon, sed ne rajtas lumi
Al la mortintoj,--savu nin, gefratojn!
Ho, vi Diano, kiu vian fraton
Amegas pli ol cxion en la mondo
Kaj la vizagxon virgan kun sopiro
Direktas al eterna lia lumo,--
Ne lasu do, ke mia sola frato,
Malfrue retrovita, furiozu
En la mallumo de la frenezeco!
Se via vol', pro kiu vi cxi tie
Min kasxis, nun jam estas plenumita,
Se min per li kaj lin per mi vi volas
Mirakle savi, tiam liberigu
Lin de l' katenoj de l' malbeno lia,
Ke la tre kara tempo de la savo
Por cxiam ne forflugu!

PILADO.

Cxu vi rekonas nin? Cxu vi rekonas
La sanktan arbareton kaj la lumon?
Gxi ja ne povus lumi por mortintoj!
Cxu sentas vi la brakojn de l' amiko
Kaj de l' fratino, kiuj vin ankoraux
En plena vivo tenas? Palpu forte!
Ne estas ni fantomoj. Konvinkigxu!
Rekonsciigxu! Cxiu minuteto
Nun estas kara; nia savo pendas
Nun sur faden' malforta, kiun sxpinas
Por ni, videble, ia bona Parko.

ORESTO (al Ifigenio).

Ho, lasu min je la unua fojo
En viaj brakoj gxui puran gxojon!
Vi, dioj, kiuj kun potenco flama
La sxargxon de l' nubegoj liberigas
Kaj la sopire petegitan pluvon
Kun bruo de ventego kaj de tondro
Sovagxtorente versxas sur la teron,
Sed baldaux la teruron de la homoj
Vi faras beno kaj la timon sxangxas
En gxojon kaj en lauxtan dankon, kiam
En gutoj de folioj fresxegitaj
La nova sun' miloble speguligxas
Kaj per afabla man' Iriso sxiras
La grizan kovron de la lastaj nuboj:
Ho, lasu ankaux min nun en la brakoj
De la fratino, cxe l' fidela brusto
De la amik' kun plena danko gxui
Kaj teni, kion vi al mi donacis!
Forfalas la malbeno, tion diras
Al mi la koro; jam la Euxmenidoj
Returne kuras nun al la Tartaro
Kaj tondre fermas feran la pordegon.
La ter' elspiras fresxon bonodoran
Kaj min invitas nove aspiradi
Al gxoj' de l' vivo kaj al grandaj faroj.

PILADO.

Rapidu, cxar la tempo baldaux pasos!
La vento, kiu blovos niajn velojn,
Nur gxi forportu nian plenan gxojon
Al la Olimpo. Nun ni devas nepre
Rapide konsiligxi kaj decidi.




AKTO KVARA.




SCENO UNUA.

IFIGENIO (sola).


  Se por mortemulo
  La dioj destinas
  Tre multajn konfuzojn
  Kaj por li preparas
  Skuantan transiron
  De gxoj' al doloro,
  De suferoj al gxojo:
  Tiam apud la urbo
  Aux sur bord' malproksima
  Ili por li edukas
  Amikon trankvilan,
  Ke en hor' de mizero
  Estu preta la helpo.
Ho, benu, dioj, benu vi Piladon
Kaj benu cxiun lian entreprenon!
Li estas forta brako en batalo,
Li estas luma sagxo en kunveno,
Cxar tre trankvilan havas li animon
Kaj al la suferantoj li alportas
Konsilon kaj en gxusta tempo helpon.
Min li forsxiris de la frato, kiun
Mi kun ador' senfine rigardadis,
Mi gxojis kaj mi gxuis, mi ne povis
Satigxi de l' felicxo mia propra,
Mi lin el miaj brakoj ne ellasis,
Kaj mi ne sentis la dangxeron, kiu
Cxirkauxis nin kaj estis tre proksima.
Nun ili, por plenumi la intencon,
Jam iras al la mara bordo, kie,
Kasxite en la golf', ilia sxipo
Atendas nur la signon. Kaj al mi
Prudentajn vortojn ili en la busxon
Enmetis kaj instruis min, kiele
Mi al la regx' respondu, se li sendos
Insiste ekpostuli la oferon.
Mi vidas, mi min devas lasi gvidi
Simile al infano; mi ne lernis
Inside aux per ruz' ion akiri.
Ho ve al mensogantoj! La mensogo
Neniam liberigas nian bruston
Simile al la vortoj de la vero;
Gxi ne konsolas nin, gxi nur turmentas
La homon, kiu gxin sekrete forgxas,
Kaj kiel sago, kiun en la flugo
Potenca dio kaptas kaj rebatas,
Gxi celon ne atingas, sed resaltas
Kaj trafas tiun, kiu gxin elpafis.
Ho, pezaj zorgoj premas mian bruston.
Cxu eble sur la ter' nesanktigita
De l' bordo nun denove la furio
Atakis plej kruele mian fraton?
Cxu eble ili estas malkasxitaj?
Ha, sxajnas, ke armitoj proksimigxas!
Ha, jen! Jen kuriero de la regxo
Cxi tien venas per rapidaj pasxoj.
La koro en mi batas, la animo
Kovrigxas per nebulo, kiam mi
Nun devas ekrigardi la vizagxon
De l' vir', al kiu devas mi mensogi.




SCENO DUA.

IFIGENIO. ARKAS.


ARKAS.

Rapidu, ho pastrin', kun la ofero!
La regx' atendas, la popol' postulas.

IFIGENIO.

Mi volus tuj plenumi mian devon,
Sed ve, malhelpo neantauxvidita
Starigxis inter mi kaj la plenumo.

ARKAS.

Ha, kio baras regxan la ordonon?

IFIGENIO.

Okazo, kiu ne de ni dependas.

ARKAS.

Rakontu, ke mi tuj al li raportu,
Cxar li decidis jam, ke ambaux mortu.

IFIGENIO.

La dioj gxin ankoraux ne decidis.
El tiuj viroj la plej agxa portas
Sur si la kulpon de parencmortigo.
Lin la furioj vengxe persekutas,
Kaj ecx en la interno de la templo
Atakis lin malsano la kruela
Kaj malsanktigis la plej puran lokon.
Mi nun kun virgulinoj miaj iras,
Por per lavado en la pura maro
Laux la misteraj legxoj de la pastroj
La bildon de l' diino resanktigi.
Neniu nin malhelpu en la iro.

ARKAS.

Mi iros tuj raporti al la regxo
Pri la malhelpo; la ceremonion
Vi ne komencu, gxis li gxin permesos.

IFIGENIO.

Gxi estas nur afero de l' pastrino.

ARKAS.

La gravan fakton regxo devas scii.

IFIGENIO.

Sed lia vol' nenion povas sxangxi.

ARKAS.

Pro formo potenculon ni demandas.

IFIGENIO.

Ne trudu, kion devus mi rifuzi.

ARKAS.

Konsentu tion, kio estas bona.

IFIGENIO.

Mi cedos, se ne tro vi malrapidos.

ARKAS.

Mi post momento estos cxe la regxo
Kaj tuj returne kun la vortoj liaj.
Ho, se mi ankaux povus al li porti
Sciigon, kiu cxion klare solvus!
Ho ve, ke vi ne sekvis la konsilon
De fidelulo!

IFIGENIO.

Volonte ja mi faris, kion povis.

ARKAS.

Ankoraux nun vi povas cxion sxangxi.

IFIGENIO.

De mia volo tio ne dependas.

ARKAS.

Neplacxantajxon trovas vi ne ebla.

IFIGENIO.

Vi trovas ebla, kion vi deziras.

ARKAS.

Cxu cxion tiel pesas vi trankvile?

IFIGENIO.

Mi lasis la decidon al la dioj.

ARKAS.

Sed ili ja la homojn savas home.

IFIGENIO.

Mi faros cxion, kion ili diros.

ARKAS.

Ho, kredu, cxio nur de vi dependas.
Nur la kolera stato de la regxo
Al ambaux la fremduloj donas morton.
Jam de tre longe la militistaro
Dekutimigxis de l' oferoj sangaj.
Ecx multaj, kiujn malamika sorto
Al fremda bordo pelis, sentis mem
La tutan cxarmon, tutan la diecon,
Se la vaganton en la fremda lando
Renkontas bondezira kaj afabla
Vizagxo homa. Ho, ne tiru for
De ni la bonon, kiu por ni cxiuj
De vi dependas! Kion vi komencis,
Vi povas ja facile alfinigi;
Cxar la mildeco, kiu de l' cxielo
En homa formo venas sur la teron,
Nenie pli rapide al si regnon
Konstruas, ol en tiu loko, kie
Sovagxe kaj konfuze nova gento,
Plenega de kuragxo kaj de forto,
Gvidata per la propraj antauxsentoj,
La sxargxojn de la homa vivo portas.

IFIGENIO.

Ne skuu la animon mian, kiun
Laux via vol' direkti vi ne povas.

ARKAS.

Dum temp' ankoraux estas, oni sxparas
Nek penon, nek admonon ripetatan.

IFIGENIO.

Al vi klopodojn kaj al mi suferojn
Vi kauxzas, tamen ambaux estas vanaj.

ARKAS.

De la suferoj mi nun petas helpon,
Cxar plej amike ili ja konsilas.

IFIGENIO.

Kruele ili sxiras mian koron,
Sed la malvolon ili ne ekstermas.

ARKAS.

Cxu povas nobla kor' malvolon havi
Por bono, kiun nobla hom' proponas?

IFIGENIO.

Jes, se la nobla hom' anstataux danko
Min mem akiri malkonvene volas.

ARKAS.

Se iu ne deziras, tre facile
Li cxiam trovas vortojn de pravigxo.
Mi pri l' oferoj al la regx' raportos.
Ho, se vi en la kor' al vi ripetus,
Kiele noble li kun vi agadis
De via veno gxis la nuna tago!




SCENO TRIA.

IFIGENIO (sola).


De la parol' de tiu viro nun
En plej malgxusta tempo mia koro
Subite returnigxis. Mi ektimas!
Cxar kiel ondoj en potenca kresko
La rokojn superversxas, kiuj staras
Cxe l' bordo en la sablo, tiel fluo
De gxojo mian koron tute kovris.
Mi en la brakoj tenis neeblajxon.
Nun al mi sxajnis, ke denove nubo
Kviete min cxirkauxas, de la tero
Min levas kaj min dolcxe endormigas,
Simile kiel tiam, kiam min
La brako de l' diin' savante kaptis.
La fraton mian kaptis mia koro
Per sia tuta forto; mi auxskultis
Nur la konsilon de l' amiko lia;
Nur ilin savi estis la enhavo
De miaj pensoj. Kiel la sxipano
Volonte sin deturnas de la rifoj
De negastama kaj dezerta lando,
Mi tiel de Tauxrido min deturnis.
Sed nun la vocxo de l' fidela viro
Min ree vekis, min rememorigis,
Ke ankaux cxi mi ja forlasas homojn.
Duoble abomena nun farigxas
Por mi la trompo. Ho, animo mia,
Retrankviligxu! Cxu vi nun komencas
Dubeme sxanceligxi? Ne! la teron
De la soleco devas vi forlasi!
Ensxipigitan kaptos vin la ondoj
Per sia balancado,--nun pro timo
Vi nek la mondon, nek vin mem rekonas.




SCENO KVARA.

IFIGENIO. PILADO.


PILADO.

Ha, kie estas sxi, ke mi rapidu
Al sxi alporti gxojan la sciigon
Pri nia savo!

IFIGENIO.

              Vidu, jen mi estas,
De zorgoj premegata, mi atendas
Nun la konsolon, kiun vi promesas.

PILADO.

La frato resanigxis! La sxtonecan
Ekstersanktejan teron kaj la bordon
Atingis ni en gaja parolado.
Ni ne rimarkis, kiam ni forlasis
La arbareton. Cxiam pli ravante
La bela flamo de junec' cxirkauxis
La buklan lian kapon. Hele brilis
Kuragxe kaj espere la okuloj,
Kaj lia kor' libere sin fordonis
Plenege al la gxojo kaj plezuro.
Ke vin kaj min li baldaux povos savi.

IFIGENIO.

Benata estu! De la lipo, kiu
Eldiris tiajn felicxigajn vortojn,
Neniam sonu tono de suferoj!

PILADO.

Auxskultu plu; felicxo kiel princo
Kun bela sekvantaro cxiam marsxas.
La kamaradojn ankaux ni retrovis;
En roka golf' la sxipon ili kasxis
Kaj sidis atendante kaj malgxoje.
Apenaux ekvidinte vian fraton,
Ekkriis ili gxoje, kaj insiste
La sxipanaro petis rapidigi
La forveturon. Cxiu man' sopiras
Remilon, kaj ecx vento, de ni cxiuj
Tuj rimarkita, cxarmajn la flugilojn
Etendis kaj ekblovis de la bordo.
Ni do rapidu, kaj vi tuj konduku
Min al la templo, lasu min eniri
Kaj kapti respektege la objekton
De nia celo! Mi suficxos sola,
Por porti for sur miaj fortaj sxultroj
La bildon de l' diino; kiel forte
Mi sopiregas la celitan sxargxon!
  (Cxe la lastaj vortoj li sin direktas al la
  templo, ne rimarkante, ke Ifigenio lin ne
  sekvas; sed baldaux li sin returnas.)
Vi staras sendecide! Vi silentas!
Vi sxajnas konfuzita! Cxu aperis
Barante ia nova malfelicxo?
Ho, diru, cxu vi al la regx' raportis
La vortojn, kiujn ni interkonsentis?

IFIGENIO.

Jes, kara viro; sed vi min insultos.
Mi sentas jam silentan la riprocxon!
Sendito de la regxo al mi venis,
Kaj kion vi al mi instruis, tion
Mi al li diris. Sxajnas, ke li estis
Tre mirigita, kaj li tre insistis,
Ke pri l' malofta la ceremonio
Raporton oni faru al la regxo
Kaj auxdu lian volon; kaj mi nun
Atendas la revenon de l' sendito.

PILADO.

Ho, ve al ni! Renovigita flugas
Nun la dangxero cxirkaux niaj kapoj!
Nu, kial do vi vin ne kovris sagxe
Per rajtoj de pastrino?

IFIGENIO.

                        Mi neniam
Kovrilon faris el la pastra rajto.

PILADO.

Ho, tiam vin kaj nin, animo pura,
Vi pereigos. Kial mi ne pensis
Pri gxi antauxe kaj vin ne instruis
Eviti ankaux tiun cxi postulon!

IFIGENIO.

Nur min insultu! Mi nur estas kulpa,
Mi tion sentas; tamen mi ne povis
Rifuzi al la vir', kiu postulis
Prudente tion, kion mia koro
Ne povis ja ne trovi tute prava.

PILADO.

La stato nun farigxis pli dangxera;
Sed ankaux tiel ni ne devas perdi
Kuragxon, aux per agoj neprudentaj
Aux tro rapidaj mem nin elperfidi.
Trankvile nun atendu la revenon
De la sendito, kaj post liaj vortoj
Vi staru forte, kion ajn li diros!
Cxar la arangxo de sanktigaj faroj
Ja estas ne afero de la regxo,
Sed de l' pastrino. Kaj se li deziros
Ekvidi la fremdulon, kiun peze
Atakis konvulsioj de frenezo,
Rifuzu sub preteksto, ke vi tenas
Nin ambaux nun kasxitaj en la templo.
Tiele vi al ni la eblon donos,
Ke, forportante sanktan la trezoron
For de l' popolo kruda kaj barbara,
Rapide ni forkuru kaj savigxu.
Plej bonajn signojn sendas Apolono,
Kaj antaux ol ni pie la kondicxon
Plenumis, li al ni jam aperigis
Favoron sian, kiun li promesis.
Oresto liberigxis kaj sanigxis!
Kun li, kun nia kara liberulo,
Konduku nin, ho vi, favoraj ventoj,
Al la insulo roka, kie logxas
La dio! Kaj tuj poste al Mikeno,
Ke gxi revivu, ke nun el la cindro
De gxiaj estingitaj fajrolokoj
La patraj dioj gxoje relevigxu
Kaj bela fajro lumu nun denove
Por ili. Via mano la unua
Por ili sxutos el la oraj vazoj
Incenson. Trans la sojlon vi enportos
Denove savon, gxojon, novan vivon,
Kaj la malbenon vi malaperigos,
Kaj vian familion vi ornamos
Per novaj, fresxaj floroj de la vivo.

IFIGENIO.

Ho, kiam mi vin auxdas, mia kara,
Tuj mia kor', trafita de l' radio
De viaj vortoj, turnas sin felicxe
Al dolcxa la konsolo, kiel floro
Sin turnas al la suno. Kian gxojon
Alportas firmaj vortoj de amiko
Apudestanta! tiuj vortoj havas
Cxielan forton, dum solulo falas
Sub sxargx' de sia propra meditado!
Sxlositaj en la brusto, maturigxas
Nur malfacile kaj tre malrapide
La pensoj kaj decidoj, sed alesto
De kara homo ilin tre facile
Disvolvas.

PILADO.

           Nun adiaux! Mi rapidos
Nun trankviligi la amikojn, kiuj
Atendas sopirante. Poste baldaux
Cxi tien mi revenos kaj, kasxita
En arbetajx' de roko, mi atendos
De vi signalon.--Tamen diru, kial
Vi nun meditas? Vian frunton kovris
Subite ia ombro de malgxojo.

IFIGENIO.

Pardonu! Kiel la senpezaj nuboj
Antauxe de la suno, tiel flugas
Malgranda zorgo antaux mia koro.

PILADO.

Ne timu! Nur por trompi la dangxero
Sin ligis kun la timo. Ambaux estas
Kunuloj.

IFIGENIO.

         Tamen ne malnobla estas
La zorgo, kiu penas min averti,
Ke mi ne trompu mian regxon, kiu
Por mi farigxis kvazaux dua patro.

PILADO.

La homon, kiu bucxas vian fraton!

IFIGENIO.

La homon, kiu faris al mi bonon.

PILADO.

Se la neces' ordonas, gxi ne estas
Maldanko.

IFIGENIO.

          Tamen restas gxi maldanko;
Nur la neces' gxin senkulpigas.

PILADO.

                               Prava
Vi estas antaux dioj, antaux homoj.

IFIGENIO.

Sed mia propra koro ne silentas.

PILADO.

Tro-severeco estas fiereco.

IFIGENIO.

Mi tion ne esploras, mi nur sentas.

PILADO.

Kun gxusta sent' vi devas vin adori.

IFIGENIO.

Felicxa estas kor' nur tute pura.

PILADO.

Vi tia vin konservis en la templo;
La vivo nin instruas esti malpli
Severa kontraux ni kaj la aliaj;
Vi ankaux tion lernos. Tiel strange
La homa gento estas konstruita,
Tiele cxio estas reciproke
Interplektita kaj interligita,
Ke en si mem aux kun aliaj homoj
Neniu povas resti tute pura
Aux senkonfuza. Ni ne devas esti
Jugxantoj pri ni mem. La homo devas
Nur marsxi kaj observi sian vojon;
Cxar tre malofte homo gxuste taksas
Faritajn siajn farojn, sed li preskaux
Neniam scias taksi la faratajn.

IFIGENIO.

Vi preskaux min konvinkis.

PILADO.

                          Sed por kio
Konvinki, se elekto ne ekzistas?
Por savi fraton, vin kaj la amikon,
Nur unu voj' ekzistas; tial restas
Nur la demand', cxu ni la vojon iras?

IFIGENIO.

Ho, lasu min heziti! cxar vi mem
Ne farus kun anima trankvileco
Tielan maljustajxon kontraux homo,
De kiu vi ricevis nur bonfarojn.

PILADO.

Se ni pereos, tiam vin atendas
Riprocxo pli severa, kondukanta
Al malesper'. Vi certe ne kutimis
Suferi perdojn, se nun, por eviti
Grandegan malfelicxon, vi ne volas
Oferi ecx vorteton de malvero.

IFIGENIO.

Ho, se mi en mi portus viran koron,
Por kiu, se gxi ion jam decidis,
Aliaj cxiuj vocxoj restas mutaj!

PILADO.

Vi vane sxanceligxas. Nun ordonas
La fera mano de la neceseco,
Kaj gxia serioza signo estas
Plej alta legxo, kiun ecx la dioj
Obei devas. La nekonsilebla
Fratino de l' eterna sorto regas
Silente. Se sur vin gxi ion metis,
Vi tion portu! kaj se gxi ordonis,
Plenumu sendispute. La ceteran
Vi cxion scias. Baldaux mi revenos,
Por preni el la sankta via mano
De nia sav' la belan sigelilon.




SCENO KVINA.

IFIGENIO (sola).


Mi sekvu lin; cxar mi la miajn vidas
Urgxante en dangxero. Tamen ve!
La propra mia sorto min timigas.
Cxu mi ne savu la esperon, kiun
Mi en soleco tiel bele nutris?
Cxu la malbeno dauxru do eterne?
Cxu tiu gent' neniam sin relevu
Kun nova beno? Cxio ja forpasas!
Felicxo la plej bona kaj de l' vivo
Plej belaj fortoj fine malaperas!
Pro kio do malben' ne malaperus?
Cxu tie cxi kasxita, desxirita
De la kuranta sort' de mia domo,
Mi vane do esperis, ke mi iam
Per pura mano kaj per pura koro
La makulitan domon senpekigos?
Apenaux mia frat' en miaj brakoj
De sufereg' mirakle resanigxas,
Apenaux longe sopirita sxipo
Alproksimigxas, por min forkonduki
Al la haveno de la hejma lando,--
La surda neceseco sur min metas
Per fera mano jam duoblan krimon:
Forrabi sanktan, al mi konfiditan
Kaj adoratan bildon kaj samtempe
Fripone trompi viron, kiu zorgis
Pri mia vivo kaj pri mia sorto.
Ho, mi jam timas, ke en mia koro
Ekgxermi iam povas abomeno,
Ke la malam' profunda de l' titanoj
Rilate al la dioj de Olimpo
Jam ankaux mian delikatan bruston
Ekkaptus per ungegoj de vulturo!
Ho, bonaj dioj, savu min kaj savu
En la animo mia vian bildon!
En la oreloj la malnova kanto,
Jam forgesita, nun al mi resonas,
La kanto, kiun kantis kun teruro
La Parkoj, kiam de la ora segxo
Tantalo falis. Ili mem suferis
Kun la amiko. En ilia brusto
Ventego bruis, kaj terura estis
Ilia kanto. En la infaneco
Mi auxdis gxin de mia vartistino;
Mi bone gxin memoras.

  Ho, gento de homoj,
Vi timu la diojn,
Cxar ili regadon
Eterne posedas
Kaj povas gxin uzi
Laux sia bontrovo.

  Plej timu la homo,
Se dioj lin levis!
Sur rifoj kaj nuboj
Jen staras la segxoj
Cxe tabloj el oro.

  Aperas malpaco,
Kaj falas la gastoj
Kun hont' kaj ofendoj
En noktajn profundojn
Kaj tie ligitaj
Atendas nur vane
Justecon kaj jugxon.

  Sed restas la mastroj
En festoj eternaj
Cxe l' tabloj el oro.
Kaj el la abismoj
La spir' de l' titanoj
Ofere falintaj
Per fumaj nubetoj
Al ili levigxas.

  Kaj ili deturnas
Benantan okulon
De tuta la gento,
Kaj ecx en la nepo
La iam amitaj
La trajtoj de l' avo
Jam ilin incitas.

  Tiel kantis la Parkoj;
Kaj la ekzilito
En noktaj kavernoj
Auxskultas la kanton
Kaj, pri la infanoj
Kaj nepoj pensante,
Balancas la kapon.




AKTO KVINA.




SCENO UNUA.

TOAS. ARKAS.


ARKAS.

Mi devas kun konfuz' al vi konfesi,
Ke mi ne scias, kien la suspekton
Mi devas nun direkti. Cxu gxi estas
Ruzajxo de l' kaptitoj, kiuj penas
Sekrete kuri for? Cxu la pastrino
Al ili donas helpon? Pli kaj pli
La famo kreskas, ke la sxipo, kiu
Al ni alportis ambaux la fremdulojn,
Ankoraux ie staras en la golfo;
Kaj tiu frenezeco de la viro,
Kaj tiu resanktigo, la preteksto
De la prokrasto, vekas cxiam pli
Suspekton kaj postulas singardecon.

TOAS.

Rapide al ni venu la pastrino!
Kaj poste iru, akre kaj rapide
Esploru, sercxu sur la tuta bordo,
De l' promontoro gxis la arbareto
De la diin'. Sed sanktan la profundon
Respektu; nur embuskon sagxe faru,
Ataku la fremdulojn kaj, trovinte,
Laux la kutimo via ilin kaptu.




SCENO DUA.

TOAS (sola).


Terure nun alternas la kolero
En mia kor': jen kontraux sxi, en kiu
Mi vidis tiel puran sanktulinon,
Jen kontraux mi, cxar per malsevereco
Kaj per boneco mi sxin mem edukis
Por la perfido. Homo tre facile
Alkutimigxas al la sklava stato
Kaj baldaux lernas plenan obeadon,
Se oni lian tutan liberecon
Forprenas. Jes, se en la krudan manon
De la prapatroj miaj sxi enfalus,
Sxi estus gxoja, se sxi mem savigxus,
Sxi danke alte sxatus sian sorton
Kaj antaux la altaro fremdan sangon
Volonte versxus, kaj la necesajxon
Sxi nomus sankta devo. Dume nun
En sxia brust' boneco mia naskas
Deziron arogantan. Vane mi
Esperis, ke mi sxin al mi alligos;
Sxi mem por si preparas sian sorton.
Per flatoj sxi akiris mian koron;
Se al la flatoj nun mi kontrauxstaros,
Sxi per ruzajxo kaj per trompo sercxos
Al si la vojon, kaj boneco mia
Al sxi aperas kiel posedajxo,
De longe jam al sxi apartenanta.




SCENO TRIA.

IFIGENIO. TOAS.


IFIGENIO.

Vi vokas! Kio vin al ni venigas?

TOAS.

Oferon vi prokrastis; diru, kial?

IFIGENIO.

Al Arkas cxion klare mi rakontis.

TOAS.

De vi mi volus tion auxdi.

IFIGENIO.

                          Tempon
Al vi Diano donas, por pripensi.

TOAS.

Mi pensas, ke cxi tiu tempo estas
Tre tauxga por vi mem.

IFIGENIO.

                      Se via koro
En la decid' kruela rigidigxis,
Por kio do vi venis? Regxo, kiu
Postulas kruelajxon, povas trovi
Suficxe da servantoj, kiuj gxoje
Por rekompenco prenos sur sin mem
Duonon de l' malbeno, kaj la regxo
Almenaux sxajne restus senmakula.
En peza nubo faras Jupitero
Decidojn, kaj sendatoj liaj portas
Pereon al la kapoj malfelicxaj;
Sed li trankvile marsxas en la altoj,
Neatingebla dio en ventego.

TOAS.

La sankta lipo kantas nun sovagxe.

IFIGENIO.

Ne la pastrino nun al vi parolas,
Sed la filino de Agamemnono.
De nekonata virgulin' la vorto
Sanktecon por vi havis; nun subite
Al la princino volas vi ordoni?
Ho, ne! De la plej fruaj miaj jaroj
Mi lernis obeadon, en komenco
Al la gepatroj, poste al diino,
Kaj plej libera mi min cxiam sentis
En obeado; tamen submetigxi
Al kruda vorto kaj ordon' kruela
De viro--tion mi neniam lernis.

TOAS.

Ne mi--malnova legx' al vi ordonas.

IFIGENIO.

Avide ni alligas nin al legxo,
Se la pasion nian gxi favoras.
Al mi alia, pli malnova legxo
Parolas kaj ordonas kontrauxstari:
La legxo, kiu diras, ke fremdulo
Por cxiu homo devas esti sankta.

TOAS.

Videble la kaptitoj por vi estas
Tre karaj; cxar de granda ekscitigxo
Vi la plej cxefan vorton de l' sagxeco
Forgesas, kiu diras: ne incitu
La potenculon!

IFIGENIO.

               Sed cxu mi parolas,
Cxu mi silentas, vi ja scias, kio
En mia koro estas nun kaj cxiam.
Cxu rememoro pri egala sorto
Ne naskas la kompaton en la koro?
Kaj tiom pli en mia kor'! En ili
Min mem mi vidas. Antaux la altaro
Mi mem ja tremis, kaj la frua morto
Solene min cxirkauxis genuantan;
Jam la trancxil' ekbrilis, por trabori
La bruston, plenan de bolanta vivo,
Teruro trapenetris mian koron,
Mi fermis la okulojn, kaj--mirakle
Mi trovis savon. Se al ni la dioj
Favore sendis savon kontraux morto,
Cxu gxi ne estas nia sankta devo
Repagi tion al malfelicxuloj?
Vi tion scias, vi min konas, tamen
Vi volas nun perforte min devigi!

TOAS.

Obeu la oficon, ne la regxon!

IFIGENIO.

Ha, cxesu! ne beligu la perforton,
Gxojantan de virina malforteco!
Libera mi naskigxis, kiel viro.
Se nun la filo de Agamemnono
Trovigxus antaux vi kaj vi altrudus
Al li postulon, kiun vi ne devas:
Li ankaux havas glavon, havas brakon,
Por siajn rajtojn antaux vi defendi.
Sed mi nenion havas krom la vortoj,
Kaj nobla viro devas dece sxati
La vorton de virino.

TOAS.

                     Mi gxin sxatas
Pli, ol mi sxatus glavon de la frato.

IFIGENIO.

Sxangxigxas la sukces' en la batalo;
Ne taksu malamikon tro malforta.
Ecx malfortulon la natur' ne lasis
Sen helpo kontraux pugno de fortulo.
Gxi al li donis ruzon, artifikojn;
Li cedas, li prokrastas, cxirkauxiras.
Jes, la fortul' meritas la ruzajxojn.

TOAS.

Ruzajxon neniigas singardeco.

IFIGENIO.

Animo pura ruzon ne bezonas.

TOAS.

Vin mem vi nesingarde ja kondamnas!

IFIGENIO.

Ho, se vi vidus, kiel la animo
En mi batalas forte, por rebati
Malbonan tenton tuj en la komenco!
Do sendefenda antaux vi mi staras?
La belan peton, tiun cxarman brancxon,
En mano de virino pli potencan
Ol glavo kaj ol lanco, vi forpusxas?
Per kio do mi povas min defendi?
Cxu mi miraklon petu de l' diino?
Cxu en mi mem jam forto ne ekzistas?

TOAS.

Mi vidas, ke la sorto de l' fremduloj
Vin tre maltrankviligas. Kiuj estas
La viroj, kiuj tiom vin zorgigas?

IFIGENIO.

La viroj--ili estas--mi supozas,
Ke ili estas grekoj.

TOAS.

                     Samlandanoj?
Kaj certe ja en vi ili revekis
La belan bildon de reveno hejmen?

IFIGENIO (post mallonga silento).

Cxu por kuragxa, ne auxdita faro
La rajton havas sole nur la viro?
Cxu neeblajxon sole li alpremas
Al sia forta kaj heroa brusto?
Sed kion oni nomas granda? Kio
Kun ekscitado levas la animon
De cxiam ripetanta rakontanto,
Se ne la faro, kiu preskaux tute
Sukceson ne promesas, kiun tamen
Kuragxa homo brave entreprenas?
Cxu tiu, kiu sola en la nokto
Penetras en tendaron malamikan
Kaj kiel flamo ne antauxvidita
Atakas furioze la dormantojn
Kaj vekigxantojn, fine, atakita
De l' levigxintoj, tamen forrapidas
Kun multo da akiro,--cxu li sola
Meritas gloron? Cxu nur tiu, kiu
La vojon sendangxeran malsxatante,
Kuragxe pasas montojn kaj arbarojn,
Por landon liberigi de rabistoj?
Por ni nenio restas? Cxu virino
Naturan sian rajton devas perdi?
Sovagxa esti kontraux sovagxuloj,
La rajton de la glav' de vi forrabi
Laux maniero de amazoninoj
Kaj la premadon vengxi nur per sango?
En mia brusto ondas malkviete
Kuragxa entrepreno: mi konscias,
Ke mi riprocxon grandan ne evitos,
Nek malfelicxon, se gxi ne sukcesos;
Sed mi al vi transdonas mian sorton,
Ho, dioj! Se vi amas la justecon,
Kiel pri vi glorante oni diras,
Ho, tiam montru gxin per via helpo
Kaj nun per mi la veron vi honoru!
Jes, sciu, regxo, estas preparata
Sekreta trompo. Vane vi demandos
Pri la kaptitoj; ili estas for
Kaj jam atingas la amikojn, kiuj
Cxe l' bordo ilin kun la sxip' atendas.
La pli maljuna, kiun la malsano
Cxi tie kaptis kaj nun jam forlasis,--
Li estas--jes--Oresto, mia frato;
La dua estas lia konfidato,
Amiko lia de l' plej junaj jaroj,
Pilado. Ilin sendis Apolono
El Delfoj al cxi tiu nia bordo,
Kun la ordon' la bildon de Diano
Forrabi kaj venigi la fratinon
Al li, kaj rekompence por cxi tio
Al la persekutato de l' furioj,
Al la kulpulo pri patrina sango
La liberigxon li promesis doni.
Nin ambaux, kiuj tute solaj restas
El la Tantala domo, mi nun metis
En viajn manojn: pereigu nin,
Se via konscienco gxin permesas!

TOAS.

Vi pensas, ke la skito la barbara
Auxskultos tiun vocxon de la vero
Kaj de l' homeco, kiun ne auxskultis
La grek' Atreo?

IFIGENIO.

                Gxin auxskultas cxiu,
Sub kiu ajn cxielo li naskigxis,
Se nur la fonto de la vivo pure
Tra lia brusto fluas.--Kion, regxo,
Vi nun por ni silente en la koro
Preparas? Se gxi estas pereigo,
Ho, tiam min mortigu la unuan!
Cxar nune, kiam plu nenia savo
Por ni jam restas, nun mi plene sentas
La tutan terurecon de l' dangxero,
En kiun mi per miaj propraj manoj
Nun jxetis miajn karajn. Ve, ho ve!
Mi vidos ilin antaux mi ligitajn!
Kun kia koro diros mi adiaux
Al mia frato, kiun mi mortigas?
Neniam en okulojn la amatajn
Mi povos plu rigardi!

TOAS.

                     Do tiele
Per arta elpensado la trompistoj
Elteksis reton cxirkaux via kapo
Al vi, la longatempe izolita!
El tio, kion via kor' deziris,
Facile ili faris por vi kredon!

IFIGENIO.

Ne, regxo, ne! Min trompi oni povus,
Sed tiuj estas veraj kaj fidelaj.
Se la esplor' alie al vi montros,
Vi tiam povas ilin pereigi,
Vi tiam min forpusxu kaj pro puno
Por mia malsagxeco min forpelu
Al la malgaja kaj senhoma bordo
De rifa kaj sovagxa insuleto!
Sed se montrigxos, ke la viro estas
La kara kaj amata mia frato,
Ho, tiam lasu nin libere iri,
Kaj kiel antaux nun por la fratino,
Vi nun por la gefratoj estu bona!
La patro mia mortis de l' edzino,
Kaj sxi de l' filo. Lasta la espero
De la Atrea gent' sur li tenigxas.
Permesu do, ke mi kun pura koro
Kaj pura mano iru al la hejmo,
Por tie nian domon senpekigi!
Plenumu vian vorton! Vi promesis,
Ke se mi iam havos la eblecon
Reiri al la miaj, vi min lasos:
Nun la ebleco venis. Regxa vorto
Ne estas kiel vorto de simpluloj:
Li ne promesas nur por embarase
Momente liberigxi de l' petanto,
Li ankaux ne promesas, se li kredas,
Ke la plenum' neniam povas veni.
Nur tiam li eksentas la altecon
De la valoro sia, se li povas
Felicxon doni al la atendanto.

TOAS.

Simile kiel fajro kontraux akvo
Batale sin defendas kaj mugxante
Ekstermi penas sian malamikon,
Tiele nun batalas la kolero
En mia brusto kontraux viaj vortoj.

IFIGENIO.

Ho, lasu do, ke via favorkoro,
Simila al la sankta oferflamo,
Por mi ekbrilu, dolcxe cxirkauxata
De danko kaj de beno kaj de gxojo!

TOAS.

Ho, dioj, kiel ofte tiu vocxo
Min kvietigis!

IFIGENIO.

               Donu vian manon,
Gxi estu por mi signo de la paco!

TOAS.

Tro multe vi postulas tro rapide.

IFIGENIO.

Bonfaroj ne bezonas pripensadon.

TOAS.

Tre multe! cxar tre ofte post la bono
Ja sekvas la malbono.

IFIGENIO.

                      Nur la dubo
Malbonon povas fari el la bono.
Ne dubu, sed plenumu mian peton
Libere, kiel diktas via sento!




SCENO KVARA.

ORESTO (armita). LA SAMAJ.


ORESTO (turnita al la scenejo).

Duoble strecxu cxiujn viajn fortojn,
Rebatu ilin, restas nur momento!
Ne cedu, kovru vojon al la sxipo
Por mi kaj la fratino! Venu tuj!
  (Al Ifigenio, ne vidante la regxon.)
Ni estas perfiditaj. Tre malmulte
Da tempo ni disponas por la kuro.
Rapidu!
  (Li ekvidas la regxon.)

TOAS (kaptante la glavon).

        Tie, kie mi alestas,
Neniu povas teni nepunate
La glavon nudigitan!

IFIGENIO.

                     Ne profanu
Per furiozo kaj per mortigado
La templon de l' diin'. Al la amaso
Ordonu stari pace kaj auxskultu
Pastrinon kaj fratinon!

ORESTO.

                        Diru, kiu
Li estas, tiu, kiu nin minacas?

IFIGENIO.

Respektu en li regxon, kiu estis
Por mi la dua patro! Ne koleru
Min, frato! La infana mia koro
Konfide metis nian tutan sorton
En lian manon. Vian entreprenon
Konfesis mi al li kaj mi tiele
Animon mian savis de perfido.

ORESTO.

Cxu pace li permesas forveturon?

IFIGENIO.

Min silentigas via nuda glavo.

ORESTO (enigante la glavon en la ingon).

Parolu! mi obeas viajn vortojn.




SCENO KVINA.

LA SAMAJ. PILADO kaj tuj post li ARKAS (ambaux kun nudigitaj glavoj).


PILADO.

Ne perdu tempon! Jam la lastajn fortojn
La niaj nun kolektis; repasxante,
Cedante malrapide, ili estas
Premataj en direkto al la maro.
Sed kian paroladon inter princoj
Mi vidas! Tio estas ja sendube
La respektata kapo de la regxo!

ARKAS.

Kviete, kiel gxi al vi konvenas,
Vi, regxo, staras kontraux malamikoj.
La aroganta entrepreno estos
Punita baldaux. La anar' ilia
Falante cedas; jam la sxipo estas
En niaj manoj. Vi nur vorton diru,
Kaj tuta gxi en fajro staros.

TOAS.

                             Iru,
Al la popol' ordonu trankviligxi!
Neniu tusxu nun la malamikojn,
Dum ni parolas!
  (Arkas foriras.)

ORESTO.

                Mi akceptas. Iru,
Amiko mia kara, kaj kolektu
La reston de l' anaro! kaj silente
Atendu, gxis ni vidos, kian finon
Al niaj faroj la cxiel' preparis!
  (Pilado foriras.)




SCENO SESA.

IFIGENIO. TOAS. ORESTO.

IFIGENIO.

Mi tremas. Antaux ol komencas vi paroli,
Mi petas, liberigu min de zorgoj!
Mi timas malfelicxon, se vi, regxo,
La vocxon de l' justeco ne auxskultos,
Aux vi, ho mia frato, ne retenos
La rapideman flamon de l' juneco.

TOAS.

Mi, kiel pli maljuna, estas preta
Reteni la koleron. Diru, kiel
Vi pruvos, ke vi vere estas filo
De l' regx' Agamemnono kaj la frato
De sxi?

ORESTO.

       Jen, vidu, estas tiu glavo,
Per kiu li batalis kun Trojanoj.
De lia mortiginto mi gxin prenis
Kaj mi la diojn petis, ili donu
Al mi la kuragxecon kaj la brakon
Kaj la felicxon de la granda regxo,
Sed nur pli belan morton. Nun elektu
El viaj militistoj la plej noblan
Kaj lin batale kontraux mi starigu!
Nenie sur la tero al fremdulo
Tiela peto estas rifuzata.

TOAS.

Cxe ni antikva moro al fremdulo
Neniam donis tiun rajton.

ORESTO.

                          Sekve
De vi kaj mi la moro komencigxu!
Per imitado tuta la popolo
La noblan agon de l' reganto baldaux
Sanktigos kiel legxon. Mi batalu
Ne sole por ni mem,--sed mi, fremdulo,
Batalu por la rajtoj de fremduloj!
Se mi pereos, tiam decidigxos
Kun mia sorto ankaux sort' ilia;
Sed se mi havos la felicxon venki,
Neniam pasxu sur cxi tiun bordon
Fremdulo, kiun ne renkontos tuj
Rigardo de la plej helpema amo,
Kaj cxiu forsxipigxu konsolita!

TOAS.

Vi al mi sxajnas inda, ho, junulo,
La patrojn, kiujn vi la viaj nomas.
Tre multe da kuragxaj, noblaj viroj
Min akompanas; sed en mia agxo
Mi mem ankoraux kontraux malamiko
Volonte staras, kaj mi estas preta
Kun vi la sorton provi de l' batalo.

IFIGENIO.

Ho ne, ho ne! Tielan sangan pruvon
La dioj ne permesos! Prenu for
De l' glavo vian manon! Pensu, regxo,
Pri mi kaj mia sorto! La batalo
Rapide decidita eternigas
La viron; se ecx falas li, la kanto
Lin gloras. Tamen la senfinaj larmoj
De la restintoj, do virin' amata,
Ne estas kalkulataj; la poeto
Silentas pri la miloj de la tagoj
Kaj de la noktoj, kiam orfigita
Animo vane vokas la perditon,
Silente konsumigxas, sopirante.
Min mem avertis tuj en la komenco
La zorgo, ke min trompo de rabisto
Ne sxtelu for el mia rifugxejo
Kaj ne fordonu min al la sklaveco.
Kaj diligente faris mi demandojn,
Pri cxio plej detale informigxis
Postulis signojn, kaj nun mia koro
Jam estas tute certa. Vidu tie
Sur lia dekstra mano la makulon
Tristelan, kiu tuj post la naskigxo
Cxe li aperis kaj pri kiu diris
La pastro, ke gxi estas antauxsigno
De peza faro, kiun por la mano
Rezervis la destino. Kaj duoble
Konvinka por mi estas la cikatro
Cxi tie, gxuste super lia brovo.
Ankoraux kiam estis li infano,
Elektro iam per nesingardeco
Faligis lin; li trafis tripiedon
Kaj vundis brovon.--Jes, gxi estas li!
Kaj cxu la simileco al la patro,
Cxu la interna gxoj' de mia koro
Ne estas certigantaj atestantoj?

TOAS.

Kaj se ecx viaj vortoj cxiun dubon
En mi forigus, kaj ecx se mi bridus
En mia brusto tutan la koleron,
Ni tamen devus inter ni decidi
Per bataliloj: pacon mi ne vidas.
Cxar ili venis,--vi gxin mem konfesas,
Por rabi for la bildon de l' diino;
Cxu mi trankvile tion cxi toleru?
La greko ofte jxetas avidege
Okulon al trezoroj malproksimaj
De la barbaroj, al la ora felo,
Aux al cxevaloj, al filinoj belaj;
Ne cxiam tamen ruzo kaj perforto
Kun malhoneste akirita havo
Felicxe ilin hejmen revenigis.

ORESTO.

La bild', ho regxo, nin ne malpacigu!
Nun jam klarigxis la eraro, kiun
La dio metis cxirkaux nian kapon,
Simile al vualo, kiam li
Deziris, ke cxi tien ni vojagxu.
Mi petis, ke li donu al mi helpon,
Por liberigxi de l' furioj; tiam
La dio diris: "Kiam la fratinon,
Restantan kontrauxvole en la templo
De l' malproksima bordo de Tauxrido,
Vi revenigos en la grekan landon,
Vi tiam liberigxos de l' malbeno."
Ni pensis, ke la vortoj de la dio
Koncernas la fratinon de li mem,
Li tamen pensis vin! La fortaj cxenoj
Nun falis; vi, senkulpa virgulino,
Denove apartenas al la viaj.
Vi min ektusxis, kaj mi resanigxis;
En viaj brakoj min la lastan fojon
Atakis la malsano plej kruele
Kaj plej terure skuis mian cerbon;
Sed tuj, kiel serpento en kavernon,
Gxi fulme malaperis. Kaj per vi
Mi gxuas nun denove plej libere
La lumon de la tago. La decido
De la diino nun al mi montrigxas
En plena brilo. Kiel sanktan bildon,
Al kiu per mistera dia vorto
La sorto de la urbo alligigxis,
Sxi vin forprenis, la protektantinon
De nia domo, kaj sxi vin konservis
En sia sankta kaj silenta loko,
Ke vi farigxu beno por la frato
Kaj por la viaj. Kiam cxia savo
Jam sxajnis senespere forperdita,
Vi cxion nun al ni redonas. Regxo!
Direktu vian koron al la paco!
Vi ne malhelpu, ke sxi resanktigu
La patran domon, ke sxi min redonu
Al la palaco pente purigita
Kaj kronu min per la antikva krono!
Redonu por la beno, kiun sxi
Al vi alportis; rajton pli proksiman
Al sxia frato nun permesu gxui!
La forton kaj la ruzon, de la viroj
Plej grandan gloron, kovras nun per honto
La vero de cxi tiu alta koro,
Kaj pura kaj infana konfideco
Al nobla vir' ricevas rekompencon.

IFIGENIO.

Memoru vian vorton! La parolo
El la sincera kaj fidela busxo
Vin tusxu! Nin rigardu! La okazo
Por tia nobla far' ne ofte venas.
Vi ne rifuzos; cedu!

TOAS.

                     Bone, iru!

IFIGENIO.

Ne tiel, mia regx'! Sen via beno
Kaj kontraux via volo mi ne iros.
Nin ne forpelu! Cxarma kora rajto
De reciproka gastameco ligu
Nin ambaux: kaj tiele ne por cxiam
Ni estos disigitaj. Tiel same
Profunde, kiel mian propran patron,
Mi amas vin per mia tuta koro,
Kaj tiu sento restos por eterne.
Se iam ecx la plej malgrava homo
El via gento al orelo mia
Alportos sonon de la lingvo, kiun
El via busxo auxdi mi kutimis,
Kaj sur la plej malricxa mi rimarkos
La karan formon de la vesto via:
Mi tiam lin akceptos kiel dion,
Mi mem al li pretigos la kusxejon,
Sidigos lin sur segxo cxe la fajro,
Demandos nur pri vi kaj via sorto.
La dioj al vi donu rekompencon
Por viaj faroj, via bonkoreco!
Adiaux! Turnu vin al ni kaj donu
Al mi elkoran vorton de disigxo!
Ho, tiam pli kviete al la veloj
La vento blovos, kaj pli trankvilige
El la okuloj de la foriranto
Silentaj larmoj fluos. Ho, adiaux!
Por signo de antauxa amikeco
La dekstran manon vi al mi etendu!

TOAS.

Adiaux!


Fino.




Verkaro de D-ro L. L. ZAMENHOF

Cxiu Esperantisto devas nepre posedi la verkojn de nia Majstro!


INSTRUA FAKO

  Fundamento de Esperanto:
    Eldono Franca, Angla, Germana, Rusa, Pola (bindita)          Fr. 3 >
    (La sama, brosxurita)                                        --  2 >
  Oni vendas aparte {Ekzercaro (kvinlingva), brosxurita          --  > 75
                    {Universala Vortaro (kvinlingva), brosxurita --  1 >
    Eldono Hispana                                               --  1 >
      --    Itala, tradukita de S-ino Rosa Junck                 --  1 >
      --    Greka, -- S-o Konstantino Kuluri                     --  1 >
      --    Slovaka, -- D-o A. Sxkarvan kaj S-o Evstifeieff      Kr. 1 >
      --    Hungara, tradukata de S-ro Bno Ladislao d'Orczy          > >
      --    Rumana, tradukata de la >Societatea Esperantista
             Rumana                                               >  > >
  Worterbuch Deutsch-Esperanto. Dua eldono, revidita, korektita,
   pliigita! Gxi estas la vera komplemento de Universala Vortaro.
    Unu volumo, in-16, 178-pagxa (brosxurita)                   { M. 2 >
                                                                {Fr. 2,50
  Taschenworterbuch Deutsch-Esperanto und Esperanto-Deutsch.
   Tre utila posxa vortaro.
    Unu volumo in-16, 137-pagxa (brosxurita)                     {M. 1 >
                                                                {Fr. 1,50



LITERATURA FAKO

  Fundamenta Krestomatio, plej grava verko, kiun cxiu devas legi por
   akiri perfektan stilon.
    Unu volumo, in-16, 460-pagxa (brosxurita)                    Fr. 3,50
  Hamleto, tragedio en kvin aktoj, trad. el SHAKESPEARE.
    Unu volumo, in-16, 170-pagxa (brosxurita)                    Fr. 2 >
  La Revizoro, komedio en kvin aktoj, trad. el N. V. GOGOL.
    Unu volumo, in-8, 100-pagxa (brosxurita)                     Fr. 1,50
  La Predikanto, trad. el "La Biblio".
    Unu volumo in-8. 28-pagxa (brosxurita)                       Fr. 0,75
  La Psalmaro, libre trad. el "La Biblio".
    Unu volumo in-8 (en preparo)                                 --  > >
  La Rabistoj, dramo en kvin aktoj, trad. el SCHILLER.
    Unu volumo in-8, 144-pagxa (brosxurita).                     Fr. 2 >
  La virineto de maro, fabelo, trad. el ANDERSEN, kun ilustrajxoj
   de Hilda May BRODIE, (Eltirita el la Fundamenta Krestomatio.)
    Unu volumo in-8, 42-pagxa (brosxurita)                       Fr. 1,50




LA REVUO

Internacia monata literatura gazeto

EN ESPERANTO

La sola, kiu estas honorata per la konstanta kunlaborado

DE

D-ro L. L. ZAMENHOF

Auxtoro de la lingvo Esperanto


Plej bonstila, zorge revidita, bele presita, akurate eldonata,
La Revuo publikigas novelojn, teatrajxojn, romanojn, poeziojn,
seriozajn studojn pri popolmoroj, historio, geografio, k. c.
Cxiu numero enhavas bibliografian parton, tutmondan kronikon
kaj tre interesan felietonon.

Cxiu numero havas 48 pagxojn da plej bona teksto!

Specimenoj estas senpage senditaj. Konkursoj estas organizitaj.


ONI ABONAS:

  Francujo.--Librejo HACHETTE KAJ Ko, 79, boulevard Saint-Germain
    PARIS, unu numero 50 cent., jara abono                     Fr. 6
  Danujo.--ANDR.-FRED. HOST & SON, Bredgade, 35, KJOBENHAVN,
    unu numero 50 ore, jara abono                           Kr. 4,50
  Germanujo kaj Auxstrujo-Hungarujo.--ESPERANTO-VERLAG MOLLER &
    BOREL, Prinzenstr. 95, BERLIN, unu numero 45 pfen.,
    jara abono                                                  M. 5
  Granda Britujo kaj Kolonioj.--THE BRITISH ESPERANTO ASOCIO,
    Museum station Building, 133-6, High Holborn, LONDON W. C.,
    unu numero 6 penc., jara abono                              S. 6
  Hispanujo.--J. ESPASA, 579, calle de las Cortes, BARCELONA,
    jara abono                                                  P. 8
  Italujo.--R. GIUSTI, 53, Via Vittorio Emanuele, LIVORNO, unu
    numero 50 cent., jara abono                                 L. 7
  Rumanujo.--Libraria noua CAROL P. SEGAL, Calea Victoriei, 77,
    BUCURESTI, unu numero 60 banoj, jara abono               Leoj. 7
  Polujo.--M. ARCT, 53, Nowy Swiat, WARSZAWA, unu numero 25
    kopekoj, jara abono                                      R. 2,80
  Unuigitaj Sxtatoj.--FLEMING H. REVELL COMPANY, 158, Fifth
    Avenue, NEW-YORK, unu numero 10 cend, jara abono         D. 1,40
  Svedujo kaj Finnlando.--P. AHLBERG, 27, Surbrunnsgatan,
    STOCKHOLM, unu numero 50 ore, jara abono                Kr. 4,50
  Por la landoj, kie ne estas abonejo, sin turni al la firmo
    HACHETTE & Ko en PARIS; jara abono (por tiuj landoj)       Fr. 7


Oni akceptas pagon de l' abono nur per posxtmandato aux cxeko.




Kolekto de "La Revuo"


INSTRUA FAKO

  Grammaire complete d'Esperanto, de Camille AYMONIER, profesoro
   cxe la liceo "Charlemagne".
     La sola vere plena gramatiko, laux plej scienca kaj logika
     plano. Gxi estas kaj estos la _modelo_ de l' gramatikoj.
     Speciale tauxgas por _superaj kursoj_. Ecx nefrancoj havos
     grandan utilon de gxia lernado.
    Unu volumo in-16, 166-pagxa (brosxurita)                   Fr. 1,50
  Esperanta Sintakso, laux verkoj de D-o ZAMENHOF kaj aliaj auxtoroj.
   En Esperanto verkita de Paul FRUICTIER.
    Unu volumo in-16, 75-pagxa (brosxurita)                    Fr. 1,50
  Konkordanco de la vortoj de Ekzercaro. Ellaborita de Alfred
   E. WACKRILL.
    Unu volumo in-16, 95-pagxa (brosxurita)                    Fr. 1 >
  Frazaro, en Esperanto, de H. de COPPET.
    Unu volumo in-16 (en preparo)                              --  > >

LITERATURA FAKO

  Angla lingvo sen profesoro, unuakta komedio de TRISTAN BERNARD,
   tradukita de Gaston MOCH.
    Unu volumo in-8, 44-pagxa (brosxurita)                     Fr. 1 >
  Bukedo, artikoloj pri literaturaj kaj beletristikaj demandoj,
   de Ch. LAMBERT.
    Unu volumo in-8, 157-pagxa                                 --  > >
  Imenlago, novelo de Theodor STORM, tradukita el la germana
   lingvo de Alfred BADER.
    Unu volumo in-8, 33-pagxa (brosxurita)                     Fr. > 75
  La libro de l' Humorajxo, originale verkita de Paul de LENGYEL.
    Unu volumo in-8, 194-pagxa                                 Fr. 2,50
  La Faraono, romano de PRUS, tradukita el la pola lingvo de
   D-o BEIN.
    Unua volumo, in-8, 194-pagxa (brosxurita)                  Fr. 2 >
    Dua volumo, in-8, 238-pagxa (brosxurita)                   --  2 >
    Tria volumo, in-8, 197-pagxa (brosxurita)                  --  2 >
  La Rompantoj, kvin monologoj kun ilustrajxoj. Originale verkitaj
   de Frederiko PUJXULA-VALJES.
    Unu volumo in-8, 40-pagxa (brosxurita)                     Fr. 1 >
  Makbeto, dramo en 5 aktoj de SHAKESPEARE, tradukita de
   Dr H. LAMBERT.
    Unu volumo in-8, 125-pagxa                                 --  > >




Teknika Kolekto


  Anatomia vortaro (en latina, franca, angla kaj esperanta lingvoj)
   verkita de la MEDICINA ESPERANTISTA GRUPO.
    Unu volumo in-8                                            Fr. 1,50
  Komercaj leteroj, en Esperanto, kun vortareto kvarlingva, de
   P. BERTHELOT kaj CH. LAMBERT.
    Unu volumo in-16                                           Fr. > 50
  La Komerca Sekretario, de Ros. SUDRIA.
    Unu volumo in-16                                           Fr. > 50
  Matematika terminaro kaj krestomatio, de R. BRICARD.
    Unu volumo in-16                                           Fr. > 75
  Monadologio, de Leibniz, tradukis E. BOIRAC.
    Unu volumo in-16                                           Fr. > 60
  Muzika Terminaro, de F. de Menil.
    Unu volumo in-16 (en preparo)                              --  > >
  Praktikaj komercaj leteroj (en esperanta kaj franca lingvoj)
   de J. C. O'CONNOR, PH. DR. M. A., kaj D. P. HUGON.
    Unu volumo in-16                                           Fr. > 90
  Provo de Marista Terminaro, verkita sub la direkto de M. ROLLET
   de L'ISLE.
    Unu volumo in-8 (bindita)                                  Fr. 1,50
  Vocabulaire des mots speciaux a la philatelie avec modeles de
   lettres (en Francais et Esperanto), par R. LEMAIRE.
    Unu volumo in-8                                            Fr. > 40
  Vocabulaire technique et technologique Francais-Esperanto,
   par Charles VERAX.
    Unu volumo in-8 (bindita)                                  Fr. 2,50




1907 Tutmonda Jarlibro Esperantista

ENHAVANTA LA

Adresaron de D-ro ZAMENHOF


Tiu cxi jarlibro aperis dum la Kongreso. Gxi entenas: pli ol 20.000
adresojn de Esperantistoj de l' tuta mondo, plenan sciigon pri la
propagandaj societoj, la gazetoj en Esperanto, k. t. p.

  Unu volumo, in-16, brosxurita                                3 Fr. 50


La aldono 1908 aperos en Julio.






End of Project Gutenberg's Ifigenio En Tauxrido, by Johann Wolfgang von Goethe

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK IFIGENIO EN TAUXRIDO ***

***** This file should be named 22592.txt or 22592.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
        http://www.gutenberg.org/2/2/5/9/22592/

Produced by Andrew Sly, David Starner, and the Online
Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net


Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research.  They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
     must be paid within 60 days following each date on which you
     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
     address specified in Section 4, "Information about donations to
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
     License.  You must require such a user to return or
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
     and discontinue all use of and all access to other copies of
     Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
     of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
     distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org

For additional contact information:
     Dr. Gregory B. Newby
     Chief Executive and Director
     gbnewby@pglaf.org


Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.


Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.


Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

     http://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.