The Project Gutenberg EBook of Artistenleven, by Joh. W. Broedelet

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org/license


Title: Artistenleven

Author: Joh. W. Broedelet

Release Date: January 22, 2017 [EBook #54015]

Language: Dutch

Character set encoding: ISO-8859-1

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK Artistenleven ***




Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ for Project
Gutenberg.









                             ARTISTENLEVEN

                                  DOOR

                           JOH. W. BROEDELET



                    L. J. VEEN--UITGEVER--AMSTERDAM








SCHILDERS-VREUGD.


Chic was 't er niet. Maar wel gezellig.

Je behoefde bijvoorbeeld niet eerst 'n dubbele belegering van zware
portières door, vóór je je compliment afstak bij mevrouw in den salon
(trouwens 't woord «salon» kenden de Henkeman's, meen 'k, alleen
uit afleveringen-romans, welke zij verslond; hij veegde er enkel z'n
pennemes aan af of zette er glazen water op).

Nee, je stapte zóó uit de kale gang, waar niets dan 'n paraplubak
stond zónder paraplu's, in 't voorvertrek, waar zoowel ontvangen,
gegeten, gehuisd als somwijl geschilderd, gegymnastiseerd en met
pijl en boog geschoten werd. Late vrienden logeerden er ook wel en
'k meen, dat er 'n enkele maal ook werd gebaad. Doch dit laatste heb
'k nooit meegemaakt.

Sans gêne dus; daarom niet ongenoeglijk. En je had ruimte van bewegen,
want veel stond er niet. En wàt er stond, was nogal wankel, ruimde
je dus, als 't je hinderde, gauw uit den weg. Vandaar dat, wanneer 't
gezelschap bijzonder voltallig was--de Henkeman's ontvingen drùk--de
kamer in een minimum van tijd was ontmeubeld. Je moest dan wel staan,
wat op den duur vermoeiend is, maar 't hield je ten minste wakker
en 't gaf iets los, ongekunstelds aan 't samenzijn. Je kon je soms
zelfs verbeelden, dat je je op 'n gezelligen clubtocht bevond, zóó
liepen allen dwars door elkaar of in groepjes 'n eindje op, druk
gesticuleerend of in hoogst geanimeerd gesprek. Ja, aan kouwe sjeu
deden de Henkeman's niet.

De suite-deur stond meest open. Niet voor 't gezicht! Want was
de voorkamer al niet rijk aan chaise longue's, Mimi-tafeltje's,
causeuse's, 't achtervertrek was direct te exploiteeren als
rolschaatsbaan: je viel er zelfs niet over 'n stoof. Henkeman
noemde 't daar z'n «conceptie-hol»--hij broeide er z'n geweldigste
kunstwerken uit--; ook wel zijn Paradijs. Nu, even maagdelijk was
't er minstens. 'k Geloof, dat, vele, vele jaren her, de Henkeman's
iets dikker zaten in wat men gemeenlijk het huiselijke comfort
noemt. Echter, de tand des tijds had veel vrekkig verknaagd. En ook, om
deze beeldspraak nog iets door te voeren, de tand des deurwaarders--'n
geweldige slagtand, 'n heele ivoormijn!--had er verwoestend in gehuisd,
zoodat slechts 'n wrak, 'n ruïne overbleef van wat eens statig zeilde
op de geordende huwelijkszee.

Doch de Henkeman's trokken er zich niets van aan, geheel los van dat
wurmige gedoe, waarover ieder ander zich zoo dwaaslijk bekommerde. Zij
leefden in 'n geestelijke sfeer, waar men desnoods genoegen nam met
één rieten stoel en 'n tafel van twijfelachtige stabiliteit. Bijkoopen
deden ze evenmin. Eerstens wijl hun daartoe 300 en zooveel dagen
van 't jaar de middelen, 't leelijke, protsige geld ontbraken. En de
overige, weinige etmalen besteedden ze hun overtollige financiën liever
aan meer direct te consumeeren levensvreugden als: nieuwe broeken,
'n huisjapon, kreeft, oesters, port- en andere wijnen. In zekeren
zin waren de Henkeman's echte levenskunstenaars.

't Overige van hun huis lag voor de meeste bezoekers in 't duister. Ik
heb er eens 'n blik in geslagen. 'k Zag 'n keukentje, vettig, walmig,
met hier en daar scheef aan 'n verdwaalden spijker 'n enkele pan, die
nieuwsgierig door z'n eigen bodem keek. Dan kwam je in de uitbouwen,
waar geslapen en, bij helder weer, ook geschilderd werd. 'k Zag op
tegen 'n berg van beddegoed, bultig, valleiïg, 'n wanorde, of er
hevig slag geleverd was door slaapdronken reuzen. Die eene blik was
me voldoende. Ik gevoelde me behaaglijker in hun gezellig vóór.

Toen ik er de vorige maand kwam, ontvingen de Henkeman's me met hun
gewone hartelijkheid. Co, in 'r peignoir, welke 'k me nog van onze
eerste kennismaking herinnerde, zat over 'n mandje aardappelen gebogen,
welke ze niet schilde. Hìj, Jos, handen tusschen hemd en pantalon,
liep heen en weer met onnoodig groote stappen, de zijkanten van den
vloer zorgvuldig vermijdend; want dan kwam je op hout, wat geweldig
kon klotsen en Co had weer last van 'r hoofdpijn. In 'n hoek bij 't
raam lag de kleine Joop over den grond te knikkeren met òngekookte
bruine boonen. Uit 't «conceptie-hol» klonk 't zachte gebler van de
jongste--de Henkeman's waren laat in hun kinderen gekomen--, die daar
met z'n wieg tijdelijk was ondergebracht, dus de maagdelijkheid van
't Paradijs lichtelijk schendend. Ik voelde me weer dadelijk in den
familiekring.

Voorzichtig m'n weg nemend langs 'n tafeltje, dat 'k kènde--'t ding
had altijd de onhebbelijkheid, met je mee te gaan--stak 'k Co bruisend
de hand toe. Zij, de hare afvegend aan 't ochtendkleed, reikte me die
dan slapjes aan, met 'n van hoofdpijn schuinschen blik onder langs
'r vrijzinnig opgemaakt Cleo-haar. En ze zei: «Zoo?», wat zoowel alles
als niets beteekenen kon, zoodat 't moeilijk voor me was, er op in te
gaan. 'k Wou dus al, dwars over 'n hindernis van kinderspeelgoed en
'n teekenmap, oversteken naar Jos, toen 'k aan bei m'n broekspijpen
werd vastgegrepen. 'k Keek benedenwaarts en ontwaarde kleinen Joop,
die tegen m'n beenen lag te duwen, omdat 'k op twee van z'n bruine
boonen stond. 'k Hou van dat kinderhandjes-gegraai, dus bukte me,
'm te aaien. Doch Jopie, die zeer vrij wordt opgevoed--bloemen
in 't wild zijn 't mooist, is een van Jos' opinies--beet me vrij
felletjes in m'n duim, zoodat 'k m'n hand haastig terugtrok. En,
nu niet meer wijkend voor de versperring van 'n houten paardje, dat,
geheel staartloos en zonder manen, me melancholiek stond aan te staren,
stevende 'k recht op Jos af met 'n joviaal «besjour!» Jos, die juist
z'n broek weer optrok, wat nooit voor langer dan vijf minuut hielp,
zei op zìjn beurt: «zoo?» Doch hij stak me de vijf niet toe, want
hij is niet erg handerig: hij vindt dat bourgeois.

Daar stond 'k nu. 'k Humde eens en vroeg dan: «Alles wel?»

Jos, z'n pijp uit den mond nemend, keek me aan, of 'k uit 'n andere
wereld kwam. Daarop vertrok z'n gezicht zich tot 'n satanische grijns
en hij schraapte:

«Alles wel? Hahaha! Ja, we leven nog. En we hebben nog te eten!»,
waarna-ie verwoed den steel van z'n pijp begon te bebijten, alsof dat
't eenige was, waarop-ie nog knabbelen kon.

Eenigszins verschrikt keek 'k schuw naar Co en 't aardappel-mandje. Dit
echter had ze reeds met 'n moe gebaar van zich afgezet en ze diepte
uit 'r zak 'n broei-warmen appel op, waaruit ze dadelijk groote
happen beet. Jopie, opmerkzaam gemaakt, wierp ze 'n paar hazelnoten
toe. Bij tijden waren de Henkeman's streng vegetarisch. Inderdaad,
de toestand zag er niet zeer bemoedigend uit.

«Wil 't niet erg vlotten met 't werk?» vroeg 'k belangstellend.

Daarmee kreeg 'k Jos dadelijk op gang. «Als je rooken wilt, geneer
je niet» begon-ie. «Mijn .... hahahaha!--kistjes zijn momenteel leeg.»

'k Haalde m'n koker uit den zak en presenteerde 'm, wat-ie zich
zonder te veel omhaal liet welgevallen. Dan, terwijl-ie venijnig
rook uitblies, alsof 't minstens 'n verpestenden stank verspreidde,
ontrolde-ie gaandeweg z'n overkropt gemoed.

«'t Is nog nooit zoo kolossaal met m'n werk gegaan! Enorm! De ideeën
bestormen me. 'k Houd m'n hoofd vast. 'k Ben er bij oogenblikken gek
van. Niet waar, Co?»

Co knikte, al half door 'r appel heen. Ze sprak 'm nooit
tegen. Trouwens, wat zou 't ook helpen?

«M'n conceptie-hol dààr is tegenwoordig 'n hel voor me. Telkens en
telkens word 'k er naar toe gedrongen, om 'n nieuw denkbeeld op te
krabbelen. 'k Heb geen handen genoeg. Ze vallen me in bij dozijnen. Ga
er maar eens kijken. Let niet op dat wurm, want dat schreeuwt tòch. De
wanden hangen vol, de vloer ligt bezaaid. Ha, 't is prachtig!»

Wild streek Jos door al z'n haren en z'n oogen stonden begeesterd. Dan
trok-ie weer verwoed z'n broek op.

«Ik feliciteer je» sprak 'k met warme vriendschap en stak 'm de
hand toe. Doch hij zag die niet, wìlde die niet zien. Hij blies me
'n kolossalen wolk van m'n eigen sigaar in 't gezicht en, na 'n
duivelschen lach, waarnaar de wiegeling vijf minuut verbijsterd lag
te luisteren, barstte-ie los:

«Ha, noem me liever diep rampzalig. Wat doe je in dezen nuchteren
tijd met ideeën! Als 'k er gèèn had, dan maakte 'k fortuin, verdiende
'k schatten. Koetjes schilderen in de wei en binnenhuisjes met of
zonder koekepan! Hahaha! Maar ze krijgen er me niet onder. Nee! 'k
Verkoop m'n ziel niet. Nooit!»

Hij nam 'n heldhaftig-verdedigende houding aan, alsof er van allen
kant kunstkoopers op de loer lagen, beslag te leggen op z'n kolossaal
talent. Later echter vernam 'k, dat die z'n adres niet wisten. Hield-ie
dat misschien angstvallig verborgen?

«Kijk!» riep-ie uit en hij sleepte me mee naar 't Paradijs. «Zie je
niets, wat je dadelijk trekt, dat je als 't ware toeroept: Hier moet
je zijn en nergens anders?»

'k Keek nauwlettend rond. Overal lagen teekeningen, krabbels, sommige
verkreukeld of met de sporen van 'n onschoone zool. En 't behang
was volgeprikt met 'n uitgezochte collectie aquarellen en andere
verven. Op goed geluk stapte 'k naar 'n hoek bij 't raam en tot m'n
groote blijdschap bleek dat de juiste richting te zijn.

«Ha!» juichte Jos haast, zoodat de kleine in de wieg opnieuw begon te
krijten. «Hij ziet 't dadelijk, Co! Ja, 'k wist 't wel! Den grootsten
stommeling moet 't boeien!»

'k Nam gaarne aan, dat dit laatste niet op mij sloeg. 'k Stond nu
voor 'n wonderlijk geval, dat 'k eerst voor zee aanzag, toen voor
'n rivier en eindelijk voor wat 't was: lucht; niets dan lucht.

'k Voelde, hoe Jos in spanning achter me stond. Daarom, toch ièts te
zeggen, zei 'k, heel eerlijk:

«Curieus».

«Niet waar?» stemde Jos enthousiast toe. Dan, na 'n oogenblik:

«Weet je, hoe 't ding heet?»

'k Kon er zoo gauw niet achter komen. Gelukkig was Jos me voor.

«De doode kraai.»

Nu kon 'k m'n verwondering toch niet geheel bedwingen.

«De doode kraai?» vroeg 'k aarzelend.

«Ja!» schreeuwde Jos ongeduldig. «Jij zoèkt 't beest, hè? Dat doen
ze allemaal. De ezels! Maar begrijpen jullie dan niet, dat 't veel
mooier is, 't beest nièt te schilderen? Wat zegt 'n dooie kraai? Geen
bliksem! 'k Bedoel: 'n dooie kraai schilderen, kan iedereen. Maar
'm nièt te schilderen en 'm dan tòch te doen vermoeden ergens in de
onbestemde ruimten van 't wereld-wee, dàt is kunst. Niet de materie,
maar de idee, 't begrip! Zie die lucht! Zie, zeg 'k!» (Jos pakte me bij
'n schouder, doch dit was volstrekt niet noodig, want 'k zag heelemaal
niets anders). «Dat is geen regenlucht, of geen donderlucht, of geen
hagellucht, of geen zonnelucht. Nee, 't is geen eens lucht. Die kan
je voor mijn part cadeau krijgen! 't Is slechts symbool, 'n symbool
van ramp, ellende, verlatenheid. Die wolken, die eiglijk geen wolken
zijn--begrijp je me? Volg je me? God, Co, laat dat wurm z'n mond
toch us houwen!--die wolken roepen 't uit: «Daar ergens licht, hu hu,
'n doode, hu hu, 'n doode kraai!» 'n Tragedie, afschuwelijk! Je voèlt
de kraai. Ja, als 'k m'n oogen sluit, zie 'k 'm. Daar!»

De oogen dicht, prikte Jos met den wijsvinger bijna in m'n oor. 'k
Wendde me wat af. Men moet niet te lang naar tragedies zien.

«Welke schilder heeft dat vóór me gedaan?» vroeg Jos, terwijl-ie weer
in de werkelijkheid keek. «Ze kunnen er naar ruiken! Ja, koetjes
en koekepannen. Maar 'n kraai, die er niet is!--'k Ben er mee naar
drie kunstkoopers geweest. Haha! 'k Hak liever m'n hiel af, dan dat
'k ooit weer 'n voet zet in hun schande-winkels! Bloedzuigers zijn
't, verkrachters van de ziel! Weet je, wat ze zeien? De een zei:
«Meneer, u moest die lucht wat stoffeeren». Stoffeeren! Alsof 'k
gemeubileerde kamers verhuur! De ander vroeg, waar 'k de onderste
helft gelaten had. Die lui zien niets! En de derde, dien 'k nog
us speciaal op m'n kraai opmerkzaam maakte, zei: «Meneer, 't beest
is niet af genoeg». Nu vraag 'k je! Wat maalt 'n dooie kraai er om,
of-ie af is? En met zulke stommelingen heb je te maken! Die hebben 't
heft in handen. Die kunnen je laten crepeeren, als ze willen! Er moet
revolutie komen, opruiming! Dan eerst is de weg vrij naar 't Ideaal!»

Jos, 't Paradijs ontvluchtend, stapte, met weer 'n haal aan z'n broek,
terug naar z'n gezellig vóór. 'k Volgde 'm, ook omdat de wiegeling
'n steeds erbarmelijker keel opzette.

«Kàn dat kind van jou dan niet 'n oogenblik zwijgen?» snauwde
Jos. «Waar zijn onze uitbouwen toch voor?»

Co, weer aan 'n verschen appel--'t was enorm, zooveel als ze daarvan
aan kon. En waar haalde ze ze vandaan?--keek flauwtjes op, schuins
langs 'r Cleo-haar. Ze wou iets zeggen, scheen 't, maar ze wist niet
wat. Gelukkig hoorde ze juist 't dienstmeisje in de gang, terug van
'n boodschap. Daarom zei ze, met 'n traag gebaar, alsof dàt 'r zelfs
nog te veel was:

«Chris, zal 'm wel weg zetten».

Er werd geklopt. Chris trad binnen.

«Heb je 't?» vroeg Co.

«Nee» zei Chris.

«Waarom niet?» nader-informeerde Co.

«Ze gaffe niks meer, zeie ze, voor 't andere betaald was».

«O!» begreep Co dof en ze deed 'n hap in 'r appel, dat Jopie er zelfs
verbaasd van keek.

«De bourgeois!» smaalde Jos.

«Steek nog us op» stelde 'k joviaal voor, 'm te troosten; ook omdat-ie
de laatste minuut m'n sigaar geen seconde uit 't oog verloor.

«In gedachten» tastte-ie andermaal in m'n koker. En, dadelijk weer
venijnig paffend, alsof-ie de lucht bepaald onuitstaanbaar vond,
droeg-ie Chris op:

«Ga dan naar de overkant».

«Daar ben 'k ook al geweest» zei Chris gelaten.

«Ha!» begreep Jos, weer met een van z'n meest satanische
glimlachen. Dus nergens leverden ze meer op crediet! De hongerdood
stond voor de deur! Nòg zag-ie 'n uitkomst.

«Ga naar die nieuwe winkel op de hoek. Daar kennen ze ons nog niet».

«Ja, dat zegt ù» zei Chris levenswijs. «Mot u us komme!» Dit laatste
deed de deur dicht. Dus drong Jos niet langer aan.

«Je ziet, wat 'n naam 'k maak!» riep-ie me toe met schrijnenden
spot. «De faam gaat me vooruit! O, hoe schoon is 't, kunstenaar
te zijn!»

Hij zette zich, op 'n tabouretje, zeer laag bij den grond. «Co, wòrdt
't daar nu rustig?» Hij wees naar 't Paradijs.

«Ach, Chris, breng jij zus even achter. Wil je?» vroeg Co, met 'r
tong de laatste appel-reste verwerkend.

O, Chris wilde wel. Ze wilde altìjd. Ze had nooit iets anders dan
te willen. Nog geen zestien, was ze al in 'r zevenden dagdienst. En
overal waar ze kwam, vond ze 't zelfde: 'n missen boel. Je wende er
aan. En thuis was 't net zoo. Wat ze van 'r vroegen, dééd ze. Ze stond
bullebassen van schuldeischers te woord, gaf niet thuis, al hoorde
je meneer zingen, dat de gang er van dreunde, droeg aschbakken weg,
ver boven 'r kracht, liep 't vuur uit 'r sloffen, om ergens iets
'n halve cent goedkooper te krijgen dan naast de deur. 't Raakte
'r alles niet meer. 't Ging over 'r heen. Eens toch zouen ze voor
haar ook sjouwen: als ze begraven werd! Dan werd zìj gedragen. 't
Was 'n troost, ofschoon nog in verre toekomst. Eerst moest ze nu
de ijzeren wieg verduwen, mèt de kleine, de heele gang door en de
keuken naar de achteruitbouw, 't Was 'n gevaarte, voor hààr postuur
'n schip. In 't Paradijs klonk gemorrel en gepiep van ijzer over hout;
ook 't geblaat van de allerjongste Henkeman. Dan ging 'n deur dicht;
't schip, zeevaardig, stevende de gang in en 't werd rustig.

«Nu kan 'k tenminste weer denken!» riep Jos gemarteld uit. Hij greep
naar z'n hoofd, alsof de ideeën daar weer loskwamen. Bang, dat we
daar moeilijkheid mee zouden krijgen, leidde 'k 'm af.

«Waarom maak je niet us wat maakwerk?» vroeg 'k. «Zoo voor de
verkoop. Je bent toch zoo handig.»

Dit laatste moest 'm vleien.

Hij keek me aan, voor zìjn doen tamelijk rustig. Ook scheen-ie
langzamerhand aan m'n sigaren te wennen. Althans, hij trok geen vieze
gezichten meer.

«'k Heb van alles geprobeerd» bekende-ie open, als 'n groot
artist. «Maar zelfs als 'k tot de plebejers probeer af te dalen,
begrijpen ze me nog niet. 'k Heb naar 't nieuwe weekblad «De
Zon»--'n prul, tusschen twee haakjes!--'n serie satyrieke charges
gestuurd. Kostelijk! 't Heele Kabinet werd er door gehaald. De redactie
stuurde ze me terug, omdat 't publiek «geen gruwelkamer-impressies
bliefde!» 't Wou liever wat vroolijkers. Ja, roei daar maar eens
tegen op!--'k Heb voor 'n koperen bruiloft allerlei komiekigheden
in elkaar geflanst. Je begrijpt wel: bruigom met scheeve hooge hoed,
enzoovoort. De ezels hebben niet eens gelachen. De bruigom heeft me
'n pak slaag gepresenteerd en de bruid wil me nooit meer zien. Ja,
je moet je best maar doen! Wat nu? 'k Kan toch geen uithangborden
schilderen? Dat is anders wel «hooge» kunst, haha!»

Hij begon weer verwoed te rooken, zoodat 'k al naar m'n koker voelde,
of 'k nog voorzien was.

«Maar 'k vind 't toch hartelijk van je» zei-ie dan, met 'n haal,
dat 'k 'm 'n oogenblik niet zien kon, «dat je nog aan Co's feestdag
gedacht hebt. Dat bewijst tenminste, dat 'n mensch in z'n misère niet
vergeten wordt».

'k Sprong op, voorzichtig, want de stoel, waarop 'k me na lang aarzelen
gewaagd had, was niet tegen heftige emoties bestand.

«Feestdag?» vroeg 'k onhandig.

«Ja, Co is immers jarig» moedigde Jos aan.

'k Trad snel op de jubilaresse toe, drukte 'r warm de hand.

«Nog vele jaren!» wenschte 'k van harte.

«Dank je» zei Co. «Wil je 'n appel?»

'k Sloeg dit aanbod af. Maar 'k wou wel 'n glas water, zei 'k. Hiermee
echter bracht 'k de Henkeman's in groote moeilijkheid. Er wàren geen
glazen. Chris brak zooveel! «En al m'n penseelen staan juist uit te
weeken» verklaarde Jos met 'n eerlijk gezicht. Of 'n kopje ook goed
was? 'k Dronk 't lièfst uit kopjes, zei 'k. Toen kreeg 'k er een,
wat stoffig en zonder oor. Maar als je wèrkelijk dorst hebt, let je
daar niet op.

«'k Zou ook nog les kunnen geven» vervolgde Jos z'n afgebroken
rede. «Maar daar heb je 'n meer, hahaha, wereldsch intérieur voor
noodig. Want van de dames moet je 't hoofdzakelijk hebben. En dan die
jaloezie van Co! Je kent 'r niet! Als ze los komt....! Nee, daar begin
'k niet aan».

Flauwtjes keek de jaloersche naar 'm op. Ze had warempel alwèèr
'n appel!

Jos vlòòg van z'n tabouret. «Blijf zoo zitten!» riep-ie. «Verroer je
niet. Wat 'n expressie! Kerel, zie je dat? 'n Madonna!»

'k Keek, wat 'k kon. Maar voor 'n «Madonna met den appel» kon 'k
weinig voelen. Integendeel, 'k vond dat Co er vrij vervelend uit zag,
vadsig als altijd, en voor 'n feestdag bijzonder slaperig. Jos echter,
met z'n artisten-oog, ontdekte altijd heel andere dingen dan 'n gewoon
mensch. Hij zag van alles in Co. Hij had 'r op alle denkbare wijzen op
't doek mishandeld. Ze fungeerde er als moeder, als nimf, als bruid,
als Venus! Je kon 'r in alle mogelijke toestanden aantreffen in
't Paradijs, vóór, in de uitbouwen: zich kleedend, in négligé, in
't bad; lezend, peinzend, aan de wieg, in 'n bloemperk. Maar altijd
ontlokte ze je weer 'n gaap, zoo verveeld kon ze kijken. En ook nu, met
'r zooveelsten appel, ging er voor mij geen groote bekoring van 'r uit.

Opeens rende Jos de achterkamer in. «'k Krijg 't weer!» riep-ie
smartelijk uit. «'t Komt! O, dat conceptie-hol!»

'k Zweeg, eerbiedig. En Jopie, die me juist met 'n handvol bruine
boonen bekogelen wou, kreeg 'n moederlijke vermaning. «Stil, jongen»
zei Co. «Je vader wèrkt!»

'k Keèk naar dat werken. Doch voorloopig bestond 't daàruit, dat Jos op
krampachtige wijze z'n hoofd vasthield en ijselijk stampvoette. Dan
trok-ie z'n broek weer op en, zich tot me wendend, zei-ie met 'n
flauwen lach:

«Nee, 'k dàcht, dat 't wat was. 'n Mensch raakt eèns uitgeput».

Hij trok me mee in z'n hol. «Begrijp je» vroeg-ie onstuimig, «hoe hier
't werk op je aanstormt? Als 'k m'n oogen dicht doe--kijk, zoo!--, zie
'k, wat 'k wìl. Die modeschilders met hun divans en draperieën! 't Is
m'n illusie, eens 't Niets te kunnen schilderen. Voel je? 't Niets,
dat eiglijk àlles is! De Eenheid en de Veelheid, alles bij elkaar en
toch nog nul! Ha, 't blijft natuurlijk ideaal, dat te bereiken zònder
materie, zonder doek, zonder verf! Stel je voor: «Mevrouw, 'k verkoop
u dàt. Niets en alles!» En je wijst in de lucht en 't is grijpbaar
en toch niet te vatten. Welk 'n triumf van de geest! Dat alles gaat
in m'n hoofd om. Begrijp je nu, dat 'k er wel eens pijn aan heb?»

'k Stemde toe, dat 'k me dat best kon indenken. En onderwijl
streed 'k in mezelf 'n heftigen kamp. M'n nuchterheid verzette zich
tegen 'n edelmoedige opwelling, welke 'k op 't laatst toch niet kon
bebazen. Neen, als 'k alles bedacht: Co jarig, God wist misschien zelfs
geen appel meer in huis, Chris geweigerd door alle bourgeois, Jopie
met z'n onverkwikkelijk harde boonen, Jos straks weer bijtend op z'n
pijp .... 'k kon 't niet langer aanzien. En 'k kocht, voor 't eerst van
m'n leven, op staanden voet, kunst. 'k Bemachtigde 'n ding, dat me wel
aardig leek: twee uien naast 'n sinaasappel met, op den achtergrond,
schemerig, 'k mèèn 'n gemberpot. Jos vroeg, of 'k krankzinnig was, dat
'k «De doode kraai» niet nam, z'n meesterwerk! Maar 'k zei, dat 'k dat
voor die zestig gulden niet nemen mòcht. Toen drukte-ie me geroerd de
hand. Ik vòèlde 'm zoo, sprak-ie zacht. En hij stak nog 'n sigaar op.

«Je blijft toch eten?» vroeg Co. 'k Keek aarzelend naar de
aardappelen. En die Jopie, die zoo royaal met z'n boonen omsprong! Toch
wou 'k ook niet teleurstellen, 'k Stond in twijfel.

«Natuurlijk komt-ie!» loste Jos 't geval voor me op met 'n geweldigen
slag op m'n schouder. «Hìj zou er niet bij zijn! Op Co's feestdag! Er
komen er nog meer. Anders haal ik ze! 'n Mensch kan niet àltijd
werken. 'n Beetje ontspanning zal ons goed doen. Je komt, hoor! En
wat de pot schaft! Haha, hìj zou er niet bij zijn».

'k Beloofde. Toen 'k wegging, werd er juist gebeld. 't Was 'n
beertje. Doch die ging dra op de vlucht voor 't lapje van zestig. Van
zóóveel had-ie niet terug. Jos zwaaide er mee, of-ie 'n vaandel
veroverd had. Bescheiden stapte 'k heen: 'k voelde me 'n góéd mensch.



't Is 'n overdadige fuif geworden. 'k Had nog wat meegebracht, om de
tafel 'n royaler aanzien te geven, blikjes-goed en zoo. M'n jaszak
puilde er van uit. Maar toen 'k 't feestmaal aanschouwde, schaamde
'k me en 'k heb alles bij me gehouden. Tegen zooveel richesse kon
'k niet op.

'k Herinner me niet, de laatste jaren ooit zóó te hebben gesmuld. En 't
zag er aardig uit met al die gemberpotten, eindjes kaars en gedroogde
bloemen. Servetten hadden we niet, maar waar de Henkeman's opeens al
die glazen vandaan haalden, is me nog 'n raadsel. En gevuld dat ze
waren? Met wat je wou!

Er is veel getoost, op den bloei der kunst, op Co, 'k meen ook op
«De doode kraai». Even werd de vreugd verstoord, doordat Co, met
extra nonchalant Cleo-haar, zich plots herinnerde, dat er zeker in
geen vier uur naar de kleinste gekeken was. We zijn toen allen op
'n holletje naar den achtersten uitbouw getogen en daar vonden we
't wurm net nog in leven, maar al heelemaal blauw van 't schreeuwen
en 't op-z'n-buikje-liggen. We hebben daarop de wieg in feestelijken
optocht naar 't Paradijs gesjord en daar met lampions behangen, wat
'n heel aardig effect maakte.

Verder herinner 'k me geen stoornissen.  Alleen stoof Jos telkens
naar z'n conceptie-hol, omdat 't weer bij 'm begon te werken en
klonk er op 'n gegeven oogenblik 'n benauwde kreet van onder tafel,
waar Jopie, dien we allang in bed dachten, zich te buiten ging aan
'n oesterschelp. Dat alles echter maakte den avond niet minder
geanimeerd. In tegendeel!

'k Begon er me al over te verwonderen, hoe Jos zooveel weelde bij
elkaar had gebracht voor m'n ongelukkig, blauw lapje. Er moesten
bepaald weer nieuwe winkels bij gekomen zijn! Maar dra verklaarde zich
't geval.

'k Was de gang ingeloopen, even m'n handen te wasschen. De gasten
zaten verspreid op de avontuurlijke stoelen of liepen de kamer rond,
alsof er haast bij was, de heeren met 'n «zuigstengel»--'n exquise
Havana!--, de dames met 'n snoepje. Co zat weer over een van 'r
roman-afleveringen gebogen, slaperiger dan ooit. En Jos kreeg opnieuw
'n bevlieging, greep al naar 't potlood: «De lezende Madonna».

'k Stond aan 't fonteintje, goochelde met 'n stukje zeep. Zóó had je
't, zóó had je 't nièt. En de handdoek was zoek. Chris kon me niet
helpen, want die was voor uren naar huis gestuurd met 'n halve ham en
'n flesch port. 'k Sloeg m'n handen uit, spatterde van Stralen in 't
gezicht. Van Stralen is 'n aardige kerel, die iets bij de «belastingen»
doet. Hij was me zoo maar achterop geloopen en wou zich nu ook wat
verfrisschen.

«Gezellige pan, hè?» vroeg-ie enthousiast.

'k Stemde van harte toe, gestreeld, want eiglijk beschouwde 'k 't
feestje toch als mìjn fuif.

«'t Gaat ze tegenwoordig goed» vervolgde van Stralen opgewekt en
op zijn beurt begon-ie 't spelletje met de zeep. «Hij verkoopt
meer dan-ie maken kan. 'k Heb vanmiddag net nog 'n aardig ding op
de kop getikt. Twee uien met 'n sinaasappel en 'n achtergrond. 'n
Fijn stukje».

M'n handen waren opeens droog, «Twee uien?» vroeg 'k.

«Ja» blies van Stralen, die bepaald te veel gegeten had, «en 'n
sinaasappel en dan nog iets, dat je niet erg goed zien kan. 't Is
heel mooi. Ga maar eens mee kijken».

Hij ging me voor, onafgedroogd. We traden weer in 't gezellige
«vóor». Doch daar zag 'k juist Jos in druk gesprek met Bouwer--òòk
'n heel aardige kerel, 'k geloof aan 'n ministerie--vlak voor mijn
uien, die nu van van Stralen waren. 'k Begreep de situatie, troonde
van Stralen onder 'n voorwendsel mee naar 'n anderen hoek van de
kamer. Geen drie minuut later, of Jos drukte Bouwer stevig de hand:
de zaak scheen beklonken. Toen kregen we nog champagne.



Den volgenden morgen--'t was laat geworden 's nachts en 'k lag nog
te bed--kwam Jos bij me met 'n mismoedig gezicht en.... de uien.

«Zoo? Zijn ze daar dan toch?» vroeg 'k verheugd en 'k richtte me
half op.

«Ja» bromde-ie, «maar als je 't me niet kwalijk neemt, wou 'k er wel
mee op stap».

«Hoe bedoel je?» vroeg 'k, op alles voorbereid.

«Die uien doen me de dood aan!» riep-ie woedend uit. «'n Croûte,
'n ding zonder idee! Wat is in 's hemelsnaam 'n ui! En ze zijn er
allemaal dol op, stapel, gek. Ze vallen er op aan als uitgehongerde
wolven. Jij, hij, zij! En die gehate dingen zullen op 't laatst
nog m'n uitkomst zijn! Jij wou ze gister met alle geweld hebben,
weet je nog wel? 'k Heb je nog teruggehouden, gezegd: «kerel, neem
de doode kraai. Van dat dier zul je plezier hebben». Maar nee, jij
zou en moest de uien. Nu, je hèbt ze dan ook».

Hier wou 'k protesteeren, want 'k dacht aan Bouwer en van Stralen. Doch
als Jos eenmaal op dreef is, krijg je er geen woord tusschen.

«'k Heb 'n dinertje voor je ingericht, omdat 'k je handelwijze zoo
attent vond» vervolgde Jos met 'n razenden pluk aan z'n haar. «Ook is
Co maar ééns jarig. Eenvoudigjes natuurlijk, onder ons. Maar 't valt
toch niet mee. Er komen altijd meer lui dan je denkt en je wilt toch
ook geen honger lijen. En vlak nadat je 's middags weg ging, kwam
die fielt van 'n schoenmaker met zóó'n rekening. Die had wèl terug
van zestig. Toen van Stralen dan ook--hij was wat vroeg--absoluut die
uien wou (hij was er gewoon niet van weg te slaan, idioot!) heb 'k ze
'm maar gelaten, voor vijftig gulden, 'n krats, cadeau. O, dan krijg
jij nog tien van me, hè? Ach, nee, hoe zit dat nu ook weer? M'n kop
loopt om van al die misère en 'n ideeën als 'k vanmorgen weer had! Dat
krijg 'k altijd na zoo'n avondje. 'k Kan er eiglijk niet tegen. Enfin,
we rekenen nog wel af.

En 's avonds kreeg Bouwer 't ook al te pakken. Hij wou er 'n moord
voor doen, zei-ie. Nu, je begrijpt, dat wou ik niet, voor nog
geen honderd uien! En we moesten den volgenden dag toch òòk nog
leven. Met die paar blikjes zalm doe je niet lang. Dus, om van 't
gezeur af te zijn, heb 'k 'm maar niet teleurgesteld, voor veertig
gulden. Belachelijk! Maar vanmorgen hebben ze gewoon de bel bij
ons uit de deur gehaald--of ze 't ruiken, de hyena's!--Chris heeft
geen woord kunnen inbrengen en nu heb 'k nog precies dertien en 'n
halve cent. Haha, 'n kunstenaarsbestaan! Je verkoopt al je hebben
en houwen voor 'n krats en nog lijd je armoe! En je echte, zuivere,
mooie werk--'k bedoel nog niet eens «de dooie kraai»--willen ze niet
aan!--En nu wou 'k je vragen, beste kerel, omdat jullie alle drie die
uien toch niet kunt hebben en omdat daar nu zoo'n verkoop in schijnt
te zitten, leen me even 'n fatsoenlijk overhemd en 'n boord en vijf
pop. Dan rij 'k naar die nieuwe kunstzaak in de Langstraat en 'k ben
weer in bonis en je neemt maar uit m'n «hol» wat je wilt. Je weet,
vrienden kan 'k niets weigeren».

'k Dacht weer aan Co, Jopie en 't aardappelmandje en.... 'k was
overgehaald. Jos trok m'n beste overhemd en m'n hoogste boord aan en
'k gaf 'm vijf pop, om mìjn uien te verkoopen. Toen ben 'k nog maar
wat blijven liggen. En 'k heb veel nagedacht.



Jos heeft de uien niet verkocht. De kunstzaak wou ze niet
aan. Daarop heeft Jos, zonder aan de drie eigenaars te denken, ze uit
kwaadaardigheid verscheurd mèt den sinaasappel en den onduidelijken
achtergrond. En hij heeft gezworen, dat-ie nooit meer één ui schilderen
zou, al moest-ie ook verhongeren.

Tegenwoordig loopt Jos elk oogenblik bij me op, of 'k niet eens iets
bij 'm kom uitzoeken in ruil voor 't vernietigde stilleven. Maar
'k durf niet goed. 't Komt altijd duurder uit, dan je denkt. En Jos
is zoo slordig met overhemden!

«Van Stralen en Bouwer laten zich niet meer zien» vertelde-ie me met
'n zucht. «En dat allemaal om die verwenschte uien! Heb 'k gelijk,
dat 'k ze nooit meer schilder?»

«Of je!» stemde 'k toe. En 'k heb 'm beloofd, dat 'k morgen bij
'm zou aanloopen.

Maar 'k gà niet!








DE NOOD-EXPOSITIE.


Omdat 'k, door de algemeene malaise, toch niets te doen had, belde
'k bij m'n vriend Jos aan.

Dat is m'n noodlot. Ieder heeft zoo z'n buitenissigheidjes, z'n zwak,
z'n zonde. De een houdt er 'n villa op na, waar-ie nooit komt, 'n ander
'n «stoom»-fiets, waar-ie niet op terecht kan, 'n derde 'n meisje,
dat-ie niet meer bezoekt. Ik heb m'n vriend Jos. Ofschoon 'k weet,
dat-ie me nooit anders dan onaangenaamheid bezorgt en 't me altijd, hoe
't ook draait, geld kost, kan 'k toch de verleiding niet weerstaan,
'm nu en dan weer eens te bezoeken. M'n heiligste voornemens zelfs
zijn daar niet tegen bestand. 't Is de drang naar zelfvernietiging,
welke in elk mensch schuilt. 'k Vecht er maar niet langer tegen.

'k Belde dus aan bij m'n vriend Jos. Er werd niet opengedaan. Dit wist
'k van te voren. Bij Jos wordt nooit opengedaan. Dat is systeem. 't
Leven leidt soms tot wrange consequenties.

'k Deed 'n stap naar achter, door de ramen van z'n benedenhuis
te turen. Die zijn ondoordringbaar, wijl bijkans tot 't plafond
dicht-begordijnd. «Dat is 't eenige, waarom je blij moet zijn, als
je schilder bent» had Jos me wel eens gezegd. «Ze kunnen tenminste
niet zien, of je thuis bent!»

'k Stond besluiteloos. Alle geheime teekens hadden indertijd op den
duur gefaald. Zelfs 't driemaal zacht tikken, gevolgd door 'n luide
kuch, was door schuldeischers afgekeken en had Jos in de grootste
moeilijkheid gebracht. En 't werd lastig, telkens weer 'n nieuwe
krijgslist te bedenken.

Daar schoot me 'n ouwe truc te binnen. 'k Belde nog eens, deed dan
m'n kaartje glijden in de busklep--ook die «doorkijk» was hermetisch
gesloten: er flapperde 'n gordijntje achter, naar 't heette voor den
tocht--en kuierde langzaam op. Als Jos er nu maar op inging! Want
ook met kaartjes was al gefraudeerd, zoodat Jos niets of niemand
meer vertrouwde. Doch hoe zou een van z'n schuldeischers nu aan mijn
visite-kaartje komen?

'k Keerde op m'n schreden terug. Gelukkig, 't had geholpen! Jos' deur
kierde en, toen 'k er weer voor stond, werd 'k ijlings naar binnen
getrokken door 'n energiek rukkenden, manchetloozen arm. 'k Raakte
bijna van den voet. Met 'n bons sloeg de deur achter me dicht. 'k
Was in de vesting!

Jos keek me verwilderd aan. «Goddank, dat je d'r bent!» fluisterde-ie
me toe met 'n voor hem ongekende hartelijkheid. «We snakken naar
afleiding. 'k Word gek van de eenzaamheid. We zitten hier als op
'n fort. 't Is verschrikkelijk!»

'k Drukte 'm de hand, begrèèp 'm. «Ja» zei 'k, «'k had al eerder plan
gehad. Maar omstandigheden, hè? Vrouw en kinderen wel?»

Weer zag Jos me verbijsterd aan, alsof 'n langbegeerde prooi eindelijk
in z'n macht was geraakt. «Hm» mompelde-ie dan, «vrouw en kin.... Laten
we liever over wat prèttigs praten. Maar.... kom binnen.»

'k Trad in z'n voorkamer, waar 't er zeer «gemobiliseerd» uitzag. En
aan 't hand-dikke stof op lamp, schoorsteen en de weinige stoelen,
bemerkte 'k dadelijk, dat er van 'n dagmeisje sinds weken geen sprake
meer was.

Rondziend, ontwaarde 'k op de sofa bij 't raam 'n beweeglijk pakket,
dat zuchten in mijn richting afzond. Dat kon niet anders dan Co
zijn, begreep 'k. En m'n hand weer uitstekend, zei 'k op goed geluk:
«Dag, Co.»

't Pakket, in 'n eens zalm-kleurigen lap gewikkeld, welke desnóóds
voor peignoir kon doorgaan, richtte zich half op van de krakende
sofa. Twee doffe oogen bestaarden me, vijf slappe vingers raakten
me even aan. Daarop zonk alles weer ineen, tot niet. Onwillekeurig
dacht 'k aan 't beeld van de kaars, welke nog eenmaal flappert,
vóór ze........ Ach!

«Wat scheelt er aan?» vroeg 'k, niet gerust. «Wat heb je?»

Er kwam geen antwoord. Slechts 'n verwijderd gekreun, dat ook 'n
gesmoord snorken kon zijn, drong tot me door.

'k Herhaalde m'n vraag. Toen, na nog 'n pauze, welke 'n eeuwigheid
scheen, verzuchtte, wat daar nog leefde op de rheumatische sofa,
molto ritardando:

«Ik...... sl...... aap.»

Verlucht richtte 'k me weer op. Er was dus nog geen gevaar!

«Ja,» venijnde Jos, langs me heen slungelend, terwijl-ie z'n broek zóó
hoog optrok, dat 'k niet begreep, hoe-ie nog vóórt kon. «Ze doet niet
anders. Lollig voor mij! Maar je kómt er hier wel toe. Zelfs geen krant
krijgen we. (Ze willen me niet meer als abonné, de geldknijpers!) 'k
Weet nauwlijks, of d'r nog oorlog is! Nona! 't Eenige, wat er voor
ons op zit!»

Hier loosde Jos 'n geeuw, welke als 'n gat in de ruimte sloeg. Ook
ik sperde m'n mond, van den weeromstuit. En 't werd hoogst hoorbaar,
hoe Co, zooal niet de ééuwige, dan toch 'n zeer langdurige rust was
ingegaan. Gezellige boel!

«Maar hoe leven jullie hier dan?» belangstelde 'k nog,
beleefdheidshalve.

«We leven heelemààl niet» knarste Jos, moeilijk verstaanbaar. «We
zitten hier opgesloten. Gevangenen, man, gevangenen! Ze hebben de bel
uit de deur getrokken. Wat de menschen toch koppig zijn, om nù nog
met kwitanties te komen! Dat wordt gewoon 'n manie van ze. Maar wie
er komen moet, blijft weg: de bakker, de kruienier. Tusschen licht
en donker moet 'k er als 'n misdadiger op uit, om brood, boter. En
altijd zie 'k nijdige gezichten van lui, van wie 'k al jàrenlang
klant ben, de ondankbaren! En deurwaarders, o, o! Maar dat zal ook
niet lang meer duren. 'k Heb nog precies 12-1/2 cent. Dan gaan we maar
allemaal liggen, naast Co. En ze zullen ons later vinden, ontbonden,
met verstarde gelaatstrekken, 'n artistentragedie. Ha ha!»

Wild stiet Jos 'n piep-geluid uit en z'n haren wàpperden.

't Koude zweet brak me uit. Had 'k maar weer nièt aangebeld!

In 't atelier, achter, klonk geritsel, hardnekkig. 'k Luisterde.

«Wat is dat?» vroeg 'k, nieuwsgierig.

«Muizen!» fluisterde Jos met 'n stem, die al zwakker en zwakker
werd. «Dag en nacht gaan ze te keer. Ze vinden niets meer, geen
kruim. Straks beginnen ze nog aan m'n stillevens. Haha! Als ik ze
niet voor ben!»

In Jos' oogen flikkerde iets, dat op krankzinnigheid wees. Verteerde
de innerlijke vlam 't broze omhulsel?

«Spreek toch wat harder» zei 'k. «'k Versta je haast niet. Ben je
verkouwen? Je praat zoo heesch.»

Jos sloeg 'n zonderlingen blik naar 't plafond. Dan blies-ie
geheimzinnig in m'n oor:

«De boven-buren! Ssst! Als d'r gebeld wordt, waarschuwen diè, dat
'k thuis ben. Ellendelingen! Omdat 'k eens 'n pakje voor ze heb
aangenomen, dat we maar opgegeten hebben. Rolham, stel je voor! Wie
laat zoo iets staan, in deze tijden! Die lui hebben geen hersens».

Weer trok Jos verwoed z'n broek op. 'k Werd bang, dat er op die manier
weinig van dat kleedingstuk zou overblijven.

Opeens voelde 'k 'n schrijnende pijn in 't meest rechtsche mijner
beenen. 'k Keek omlaag. Er stak 'n pijl in m'n broekspijp.

«Au!» deinsde 'k onwillekeurig terug. Onder tafel zat Joop, de
«aardige» oudste van de twee kleine Henkeman's, met opnieuw geladen
boog. Schielijk week 'k nog op zij. En 'n tweede pijl vloog geruchtig
tusschen m'n beenen door.

«Ze zijn niet vergiftig» lachte Jos satanisch. Hij scheen er bepaald
plezier in te hebben, dat z'n jongen me vrees aanjoeg. 't Scheelde
weinig, of hij hitste 'm aan met 'n: «Pak ze! Ks, Ks!»

Nu 'k z'n schuilplaats echter ontdekt had, was de aardigheid voor
Jopie er af. Hij kroop onder de tafel vandaan en vermaakte zich 't
verdere van de visite met voortdurend om me heen te draaien en me
daarbij aan te gapen, of 'k 'n soort Boschjesman was. 't Was dan ook
waar: de jongen was menschen ontwend.

'k Wou gaan zitten. «Pas op!» waarschuwde Jos met 'n gebaar, dat 'n
trein tot stilstand zou hebben gebracht. «Die stoel niet! Dàar! Dàt
is de goeie».

IJlings richtte 'k me weer op. In den huize Henkeman ontsnapte je
elk oogenblik aan gevaren.

'k Zette me nu, volgens aanwijzing, dicht bij de schuifdeur, waardoor
je in 't atelier kwam. 'k Keek er meteen binnen.

Daar hingen, stonden, lagen de mij welbekende studies, stillevens,
krabbels, wonderlijke mensch-, ver- en andere gezichten. D'r kwam
maar geen schot in den voorraad.

«Je moest eens iets actueels maken,» raadde 'k met de beste
bedoeling. «Dat is 't eenige, wat op 't oogenblik pakt.»

Jos stoof op me af. 'k Dacht, dat 'k alweer op 'n verkeerden stoel zat!

«Schei uit!» raasde-ie, in spijt van de buren boven. «'t Heeft me al
dol gemaakt. Iets actueels! 'k Heb 'n pracht-ding geteekend. Niet
waar, Co? O, ze slaapt. Làat 'r. --'n Pracht-ding! De kanonnen
reden door de lucht. Wat? Nee, ze renden, rolden, donderden. 't
Was verschrikkelijk. Je hield je hart vast. Elk oogenblik dacht
je: ze komen naar beneden. Kan 't spannender? Laat één me dat
maar nadoen! En Co lag tegen 'n heuvel, handen voor 't gezicht,
als schreiende vredes-maagd. Ze heeft me nog nooit zoo ontroerd. 'k
Wist niet, dat m'n eigen vrouw zoo'n pracht-maagd was! En gewonden en
vluchtelingen, voor alles had 'k gezorgd. 'k Ga er mee naar den Nieuwen
Kunsthandel. 'k Denk: dàt neemt-ie zeker. Wat zegt de vent? «Neem weg
dat ding! U ruïneert m'n zaak. U jaagt de menschen m'n winkel uit. Ze
willen geen narigheid. Die lezen ze in de kranten al genoeg.» En ik met
m'n kanonnen weer naar huis. 'k Verzeker je, dat ze me zwaar wogen.»

Jos streek z'n haren uit z'n voorhoofd, wat 'n heel werk was. Dan
stak-ie z'n handen weer zoo diep in z'n broekzakken, dat 'k niet
begreep, hoe-ie ze ooit weer terugvond en stapte als 'n opgejaagde
kievit z'n atelier door. Werkelijk, de kerel behield toch altijd
iets geniaals.

'k Volgde 'm, òòk om 'n oogenblik van Jopie bevrijd te zijn. De jongen
maakte me bepaald verlegen.

«Waar zijn ze?» informeerde 'k, rondziend.

«Wie?» vroeg Jos, met z'n blik minstens bij 'n vergruizelde ster.

«Wel, de kanonnen!»

«O, die! Kapot. Verscheurd. Jammer genoeg. Maar 'k was ook zóó
nijdig. En dan, 't maakte me beroerd, Co altijd vlak onder dat
oorlogstuig te zien. Of je wou of niet, je kreeg 'n gevoel: straks
gebeurt er wat! Dat houdt geen mensch uit.--Maar, 'k zal je verder
vertellen. De menschen willen geen akeligheid, denk ik? Goed,
dan maar wat lolligs. En 'k heb me daar 'n karikatuur op den
oorlog geleverd.... ik ben d'r zelf drie dagen ziek van geweest;
van 't lachen! Om bij dood te gaan! Soldaten met 'n kiespijn-doek
achter 'n boterton, de vluchtende vijand op steigerende ezels,
'n generaal onder 'n paraplu; enfin, je kan 't je voorstellen. Ik
er mee naar 'n zekeren--hoe heette-ie ook weer?.... o ja, van
Haersten tot Vleujen. Die was me nog wel aanbevolen als 'n eerste
collectionneur! Tot Vleujen ontvangt me aan 'n stevige kip met compote
en meer van die sausnegerij. Hij ziet m'n teekening niet, of-ie vliegt
op, razend, smijt servet, mes en vork over de tafel en hij brùlt: «M'n
huis uit! Schaam u, meneer, in deze benarde tijden den spot te drijven
met de onnoemlijke ramp, welke Europa teistert. Foei, foei!» De man
werd zoo rood, dat 'k voor 't ergste bij 'm vreesde. «Eet smakelijk»,
zeg 'k en 'k laat 'm met z'n benarde tijen bij z'n lunch, die er wezen
mocht, hoor! Maar je begrijpt, de liefhebberij bij mij was er af».

Jos lachte bitter. «Multatuli!» dacht 'k. Daarop deed-ie me 't ergste
aan, dat-ie maar bedenken kon: hij stak z'n steenen pijpje op.

'k Draaide me om, hoestte. Joop verdween naar de voorkamer.

«Oorlogs-tabak!» grinnikte Jos. 't Was 'n onbeschrijflijke lucht. Of-ie
z'n pijp met 'n stukje heel oude zool had gestopt! En m'n sigaren-koker
lag thuis. In zóóverre hielp z'n tactiek 'm dus niet.

'k Begreep, dat 't met Jos op z'n ergst gesteld was. Wie dàt
rookte! Daar móést verandering in komen.

«Hou 'n expositie van je volledige werken», verzon ik. «Tegen 'n heel
lagen prijs. 't Is toch noodtoestand».

Jos schudde halsstarrig van «nee». En na 'n paar rookwolken, waartegen
ik bepaald meende te moeten protesteeren, knorde-ie:

«Kán niet. Heb 't al geprobeerd».

'k Keek 'm vragend aan.

«Helpt toch niet», ging-ie verder. Nog wou 'k aandringen. Toen sprak-ie
één vreeslijk woord, dat alles expliceerde:

«Deurwaarders».

Daar zàt 'k met m'n idee. Jos' pijpje begon gootig te slobberen.

«Is d'r geen mouw aan te passen?» vroeg 'k nog.

«Hoè?» knerste Jos.

'k Peinsde.

«Als», kwam 't er langzaam bij me uit en 'k begon waarlijk al wat aan
de oorlogs-tabak te wennen, «als die schilderijen van 'n ander waren,
zoogenáámd. Hm, ja. Maar dan moeten ze vóór alles hier uit huis. Zou
de kunsthandel niet....»

Jos deed 'n verwoeden trek, wat me haastig deed zwijgen.

«De uitzuigers?» barstte-ie los en àl z'n haren trilden. «Liever snij
'k m'n vingers af».

Dat wou 'k natuurlijk niet op m'n geweten hebben. Om 'm af te leiden,
opperde 'k ondoordacht:

«Bij 'n particulier dan. Iemand wil je toch wel helpen?!»

«Wie?» vroeg Jos weer en z'n oogen boorden diep in de mijne.

'k Voelde me als op 'n hellend vlak. Er groeide 'n benauwende
stilte. Wat had 'k aangehaald?

«Wie?» herhaalde Jos, bijna dreigend.

Daar ontstond leven op de sofa. 'n Vreeslijk gekraak van 't trotsche
meubel bewees, dat de vredes-maagd ontwaakte. Of had ze heel niet
geslapen? Spoedig moest 'k 't haast wel denken, want Co, in al 'r
bekoorlijkheid van schilderseega, die gewend is te poseeren, met losse
haren, lossen peignoir (of wat daarvoor doorging) en zóó losse muilen,
dat ze er een van verloor, stevende recht op me toe en, met 'n stem,
die geen tegenspraak duldde, zei ze:

«Jij natuurlijk! Onze vriend! Je hebt zoo'n mooi bovenhuis en je
woont alleen. Voor 't Steuncomité, zeggen we. Als dat niet helpt!»

'k Zat geslagen. Dat er ook in die slaperige Co zoo'n listige Eva stak!

Jos stiet 'n Indianengehuil uit. Hàdden z'n haren overeind gekund,
ze waren omhoog gegaan als duin-helm, van vreugde. Nu wàpperde-ie er
slechts mee, hartstochtelijk.

«Vrouw! Co! Engel!» kreet-ie en van enthousiasme duwde-ie 'r bijna 'n
oog uit. «Wat 'n begrip! Wat 'n verstand! Waar haalt ze 't vandaan? O,
vrouwen hooren in den hemel! Co, laat 'k voor je knielen».

«Pas op die punaise», waarschuwde Co practisch. Dan noemde ze 'm nog
«lummel», omdat-ie 'r oog zóó fel geraakt had, dat 't bepaald begon
te tranen. Een en ander weerhield 'm van verdere exaltische uitingen.

Ik maakte bezwaar tegen 't plan. Vooral dat «Steun-comité» had
allerminst m'n goedkeuring. Doch Jos, door z'n atelier dravend,
alsof-ie 'n jacht-akte veroverd had, sloeg al m'n bedenkingen
breed-geniaal een voor een den kop in. Hij wees zelfs op 't morééle
van 't geval. Diende in dezen moeilijken tijd ieder niet z'n eigen
steuncomité te zijn? «En dan», deed-ie royaal, «ze kunnen voor mijn
part 50 pCt. krijgen».

«Zou 20 niet voldoende zijn?» vroeg Co, wier slaperigheid geheel
geweken was.

«Of 10,» krabbelde Jos terug, die zich de lapjes van vijf en twintig
al bij bundeltjes ontrukt zag. «Enfin, dat regelen we allemaal wel. 't
Voornaamste is nu: aanpakken! Morgen hang 'k den boel bij je op. M'n
volledige werken, haha! Als je maar plaats hebt! M'n uitbouw staat
nog vol. 't Zal 'n evenement zijn!»

Zalig staarde Jos, dwars door de kast, waarin waarschijnlijk de muizen
zaten, naar 'n toekomst, welke ik nog niet bespeurde. Hij zag zich
al beróémd. Mocht 'k die illusie verstoren?

Plots hief de jongste der Henkeman's, die, ergens achter,
'r middagslaapje gedaan had, 'n vervaarlijk geschreeuw aan. Co,
nu zonder één enkele muil, snelde (of ze ook wakker was!) naar 'r
kind. Opnieuw snorde 'n pijl door de lucht: Jopie, die zich weer
verdekt had opgesteld, heropende de vijandelijkheden. Hoe ontsnapte
'k aan zooveel bedreiging? Daar stopte Jos ten tweede male z'n
pijp. 'k Voelde dat 'k wijken moest. En onmiddellijk! Met vele zware
handdrukken nam 'k afscheid, m'n hoofd slechts vervuld van één ding:
de nood-expositie. 't Deed er pìjn van.



Den volgenden morgen (Jos was voor zijn doen bijzonder vroeg uit
de veeren) hielden drie wagens voor m'n deur stil. Mannen van
den Volksbond zeulden 'n uur lang m'n trappen op en af. Toen er
volstrekt niets meer bij kon, hielden ze er eindelijk mee op. Het
waren hardnekkige lieden.

Jos, die met 'n stralend gezicht van m'n beste sigaren zat te
rooken--hoe-ie die zoo dadelijk gevonden had?--zei gedachteloos:

«Ach, betaal jij even?» en 'k voldeed de stoere werkers.

«Je hebt ze toch gefooid?» vroeg-ie nog, achter 'n dichte wolk.

«Ja», zei 'k kort. «'k Dacht, dat je dat wel goed vond».

Jos knikte grootmoedig. Dan sprong-ie elastisch op en riep:

«Komaan, laten we maar dadelijk gaan ophangen!»

«Hang», meende 'k vriendelijk.

Er is tot 's avonds laat in m'n huis verwoed geklopt, geprikt,
getimmerd. Jos is boven op m'n piano geklommen--z'n hakken zaten
met spijkers--en heeft twee vazen gebroken en maar één aschbak. Niet
één stoel, of hij heeft er op gestaan, gedanst, gezwengeld. Al mijn
schilderijen, behalve 'n merkwaardig stilleven, dat 'n Henkeman was,
zijn afgehaald en vervangen door de volledige werken van Jos. Waar 'k
ook keek, overal gaapten z'n binnen- en buitenhuizen, z'n sinaasappels
met en zonder ui, z'n portret-studies, z'n mystische krabbels van Co
me triomfantelijk aan. Zelfs in de gang hingen ze, boven de trap. Ze
waren niet te ontloopen.

«Waar laten we de meubels?» zwoegde Jos met aan elk zijner haren
'n druppel.

'k Keek 'm verbijsterd aan.

«Moeten die ook al weg?» vroeg 'k angstig.

Hij wierp me 'n blik toe, of-ie me opeten wou. Doch voorloopig begon-ie
maar weer aan m'n sigaren.

«De menschen moeten toch kunnen lóópen», expliceerde-ie nog tamelijk
bedaard. «'t Is hier 'n ex-po-si-tie! Die spiegel moet er ook af. Daar
kan nog wat hangen».

Met dien spiegel heb 'k 'm geholpen. 'k Dacht aan m'n vazen en den
aschbak. Daarop hebben we ons weer tot den Volksbond gewend en de drie
zelfde stoere werkers hebben andermaal met zwaar bemodderde schoenen
'n vol uur door m'n huis gezworven, tot ze alles, wat hinderde, op
den zolder, de bovengang en in m'n slaapkamer hadden geplaatst. Hoe
'k 's nacht in m'n bed moest komen, begreep 'k niet. Doch 't leven
hééft nu eenmaal moeilijkheden.

«'t Begint er al aardig uit te zien», wreef Jos vergenoegd z'n
handen. 'k Keek eens rond. 'k Zag enkel Henkeman's.

Toen is Jos met sjaals gaan drapeeren en doeken en oud lappen-goed en
op de meest geheimzinnige plaatsen stelde-ie onverwacht 'n gemberpot
op, waarvan-ie 'n onbeschrijflijke hoeveelheid bij zich had. Hier en
daar kwam ook 'n lampion te bungelen, zoodat m'n huis langzamerhand
min of meer 'n Oostersch aanzien kreeg. 'k Hoopte, dat 'k er aan
wennen zou.

«Hoe heb 'k dat opgeknapt?» vroeg Jos, weer stralend.

'k Knikte, sprakeloos. 'k Had geen hoofd meer. 't Duizelde me en m'n
ooren suisden. Ook vond 'k 't niet strikt noodzakelijk, dat al m'n
Havana's in één dag werden opgerookt.

«Ja, neem me niet kwalijk», zei 'k dan met toonlooze stem, «maar
'k wou nu wel 'n stukje gaan eten».

«Uitstekend!» wreef Jos zich andermaal de handen. «Waar gaan we
naar toe?»

'n Oogenblik dacht 'k er over, of 'k maar niet dadelijk naar bed zou
gaan, hoeveel moeite me dat misschien ook zou geven. Daarop heb 'k
'm echter toch maar mee naar «Riche» genomen. 'n Dineetje had-ie met
z'n zwoegen werkelijk wel verdiend.

Hij heeft 't zich heel goed laten smaken. En den wijn, daar was-ie
ook kolossaal handig mee. 'k Dacht tenminste, dat we nog aan de
tweede flesch waren, toen de derde al op tafel stond. Hij werd erg
spraakzaam en drong er sterk op aan, dat 'k 't «geval» mooi zou
aankleeden. De tentoonstelling moest niet van mij uitgaan, 'n gewoon
particulier, doch van 'n naamlooze vennootschap. Hij zocht al naar
'n naam. Eindelijk vond-ie iets. «Artis Pictura» leek 'm bijzonder
fraai. 'k Twijfelde eraan, of dat vloeiend Latijn was. Ook herinnerde
't me te sterk aan 'n welbekenden dierentuin. Doch Jos, koppig als-ie
bij den wijn zit, hield voet bij stuk. Zoo werd m'n huis, of wat
daarvan was overgebleven, onder 'n Triple Sec «Artis Pictura» gedoopt.

Hij is weer met me mee terug gegaan (Jos was àltijd aan me
gehecht). Bij me thuis is-ie nog wat aan den timmer geslagen, doch
met onvaste hand. Toen z'n eene duim heelemaal blauw was, hield-ie
er mee op. We hebben ons daarop onder de whisky gezet. Dat maakte
'm weer zoo fiksch, dat-ie opnieuw bovenop m'n piano wou. Dat heb 'k
'm echter krachtig belet. 'k Vind, leelijke gewoontes moet je niet
in de hand werken.

«Breng me dan maar naar bed», gaf-ie gewillig toe. «Waar slaap 'k?»

«Dat weet 'k niet», bracht 'k aan z'n verstand, «maar hièr niet».

't Scheelde weinig, of-ie begon te huilen.

«Niet in Arti Pictus?» drijnde-ie.

«Nee», zette 'k door. «'k Heb momenteel maar één bed. En of 'k daar
in kan komen, valt nog te bezien. In elk geval, 'n logé kan 'k niet
hebben. En.... denk aan Co!»

«Daarom juist», bekende-ie kinderlijk. Maar hij is dan toch gegaan,
met onder elken arm 'n gemberpot. Hij schijnt nu eenmaal gek op die
dingen te zijn.



De eerste dagen kreeg Artis Pictura niet één enkelen bezoeker. En
'k had toch flink geadverteerd. Uit deurwaarders-overwegingen had ik
den naam «Henkeman» maar weggelaten. Ook op de helft der geëxposeerde
werken ontbrak die. Dat kon echter al niet anders dan 'n aanbeveling
zijn. Waarin zat 't 'm dus?

't Begon er somber uit te zien. Jos liep den heelen dag heen en
weer als 'n gekerkerde leeuw. Alleen gedurende den lunch ging-ie
zitten en stond dan voorloopig niet op. Z'n goede eetlust, zei-ie,
was z'n redding.

«Hebben we den prijs misschien toch nog wat te hoog gesteld?» vroeg
'k voorzichtig.

Jos, die juist 'n blikje zalm bewerkte, sprong woedend op.

«Wou je ze den arbeid van m'n leven dan heelemaal cadeau doen?»
riep-ie, zich verslikkend. «Vijf gulden! Jij met je eenheidsprijs! 'k
Gooi m'n naam toch al te grabbel. Je bent al net zoo'n uitzuiger als
die anderen».

'k Zweeg. En 'k zag, hoe 't blikje totaal verdween.

«Je moet ook 'n bord aan je huis slaan», beweerde Jos met vollen mond,
«En de deur moet àànstaan. De menschen bèllen liever niet. En zet
'n aardigen groom of 'n livrei-knechtje in 't portaal onder de tweede
lampion. Zoo iets klèèdt».

'k Ging er maar niet op in. 'k Had al groote onaangenaamheid gehad
met de vrouw, die 's morgens bij me werkte. Ze verkoos niet langer te
komen, wanneer de voordeur open bleef. Ze was gewoon, in fátsoenlijke
huizen te werken, zei ze.

Intusschen legden we de laatste hand aan den uitgebreiden catalogus. 'k
Had de lijst persoonlijk met m'n fraaiste letter in elkaar gezet en
't ding zag er goed uit. Alleen deed 't wellicht wat eentonig aan. Er
zat dan ook weinig afwisseling in 't oeuvre van Jos. 't Was maar:
Appelen met ui, Stemming, Ui met appelen, Appelen met peer, Stemming,
Peer met ui, Ui met boek, Boek met appelen, Stemming. 't Begon op
't laatst voor je te dansen. Daardoor heb 'k me bij de nummering wel
eens vergist. 'n Studie tenminste, welke als Ui, met 'k weet niet
meer wat, stond aangeduid, leek van dichtbij vaag op Co, wanneer ze
langzaam van 'r merkwaardige sofa verrijst. Ook waren er verschillende
krabbels, waaruit Jos zelf niet meer wijs kon. Die werden dan maar
weer «Stemming» gedoopt. En ongeveer 'n vijftal doeken hingen onderste
boven. Doch dat merkte je zoo gauw niet. Door een en ander kwam 'k
echter tot 't begrip, dat kunsthandel 'n apart en zéér moeilijk vak is.

Den vierden dag van de expositie «ten bate van 't Steuncomité»
verschenen er twee bezoekers. Jos was juist even uit. 'k Trad ze
minzaam tegemoet. En leidde ze rond.

De heeren deden wat gereserveerd. Maar 'k dacht: «Komt er niet op
aan. Als jullie maar kóópen». En 'k prees 't oeuvre Henkeman's aan
als 't werk van eenige jeugdige, veel-belovende artisten, die zich
gedrongen hadden gevoeld, in deze tijden, enzoovoort. «Je bent 'n
flesschentrekker» signaalde m'n geweten. En 'k stond er zelf versteld
van, dat 'k zoo liegen kon. Doch 'k deed 't voor 'n ànder.

«En wil 't nogal?» informeerde dan hoogjes een van 't tweetal.

«Beroerd» wou 'k zeggen. Maar 'k bedacht me, dat men in zaken nooit
te eerlijk moet zijn. Onverschillig sneed 'k daarom op:

«Langzaam aan, heeren, langzaam aan. Er is tot heden voor 'n vijftig
gulden verkocht».

«Ha! Vijftig gulden?» riep m'n ondervrager verrast uit. Daarop
haalde-ie 'n opschrijfboekje te voorschijn en teekende er iets in aan.

'k Keek verwonderd toe. Iemand van de pers misschien?

M'n bezoeker hielp me echter uit den brand.

«Mag 'k me eens voorstellen?» kraakte-ie correct. «Van Haersten tot
Vleujen». (Te drommel, waar had 'k dien naam meer gehoord?) «Lid van
't Steuncomité hier ter stede. We stellen 't natuurlijk zeer op prijs,
dat u zoo ijvert voor de goede zaak. Maar, u houde 't mij ten goede:
als u eens wist, op hoeveel manieren onder ónze vlag 't eigen voordeel
wordt gediend! Ze exploiteeren ons maar, ze exploiteeren ons maar! Ja,
ja! Vijftig gulden dus! Mooi! We zullen van onzen kant wat menschen
aanmoedigen, de expositie te bezoeken. U beseft, dat helpt enorm. En
dan, sta ons toe, dat we uw taak wat verlichten. Wij willen niet,
dat u alles alleen doet. Elken dag van tien tot vier hier te staan,
dat mogen we niet van u vergen. Meneer hier, die, om zoo te zeggen,
een van onze inspecteurs is, zal u bij den verkoop behulpzaam zijn. Hij
is 'n zeer werkzame en vertrouwde kracht. 'k Wil intusschen ook mijn
steentje bijdragen tot 't goede doel».

'k Boog. De spiegel hing er niet meer. Anders had ik waarschijnlijk
kunnen constateeren, dat 'k er ongewoon bleek uitzag. De inspecteur
keek me doordringend aan. 'k Moest me dus goed houden. En glimlachte.

't «Steentje» van 't comité-lid werd een van de ontelbare uien,
ditmaal «met banaan». Vijf gulden werden op m'n tafel gedeponeerd
('k zie ze nòg schitteren) en dadelijk geboekt. Met 'n zorgvuldige
buiging nam de heer van Haersten tot Vleujen afscheid. De ander bleèf.

Toen Jos terugkwam, heb 'k 'm mee naar boven genomen, naar
zolder. Daar, tusschen de opgestapelde meubels, heb 'k 'm de situatie
uitgelegd. 'k Deed nogal zenuwachtig. Jos staarde me wezenloos
aan. Daarop begon-ie aan al z'n haren te rukken. Met z'n elleboog
stiet-ie 'n pendule van 'n soort console en hij raasde:

«M'n werk! M'n kostbare werk! Sluit de tentoonstelling. Direct! Ben
ik in de wieg gelegd voor filantroop? Hoe kan 'n vriend je zoo iets
aandoen!»

'k Trachtte 'm te kalmeeren. En wees er op, dat sluiting op 't moment
onmogelijk was. Wat moest 't comité er wel van denken?

«Maar m'n arbeid van jaren dan!» huilde-ie met weer 'n pluk aan z'n
haar. «Straat-arm maak je me, 'n bedelaar!»

«In 's hemelsnaam, spreek wat zachter» smeekte 'k, met m'n gedachten
bij den «inspecteur». Werktuiglijk tastte 'k naar m'n zak. 'k Leende
Jos 'n tientje. En 's middags nam 'k 'm weer mee naar «Riche».



De volgende dagen belde er nu en dan iemand aan bij «Artis Pictura». De
heer Tot Vleujen had nogal connecties. Er werd gekocht, al was 't
niet veel. 'n Tiental rijksdaalders verdwaalden «tijdelijk» naar
m'n portemonnaie.

Al die vreemde menschen in m'n huis, 't werd me 'n gruwel. Op 'n
dag kneep 'k er 's morgens vroeg al tusschen uit. Tegen sluitingsuur
kwam 'k thuis. De «inspecteur» zag er hoogst vergenoegd uit. 'k Keek
'm vragend aan.

«De verkoop stijgt» zei-ie verheugd. «Heden twaalf stuks verkocht».

'k Zocht op de tafel.

«O» hielp m'n zaalwachter me uit den droom, «die heeft die andere
meneer, die vriend van u, onder z'n beheer. Of 'k u maar groeten wou».

't «Beheer» van Jos! De toestand werd onhoudbaar. Hoe meer succes
de tentoonstelling kreeg, hoe meer 't me zou kosten. 'k Zat in
'n labyrint.



't Einde kwam zeer onverwachts. De expositie was zoowat twee
weken geopend. Ze kreeg steeds meer toeloop. De kranten schreven
er sympathiek over en meldden, op verzoek, niet den naam van den
schilder. Deze bescheidenheid werd 'm als 'n extra verdienste
aangerekend. Hij kreeg 'n anonieme vermaardheid.

Ik zelf voelde me als dakloos. 'k Sliep niet meer thuis. Die uien
met en zonder, die appelen, 'k had ze tegengegeten. 'k Kon ze niet
meer zien.

Eens, nadat ik 2 maal 24 uur onder water was gebleven, belandde
'k weer in Artis Pictura. Nauwelijks boven, werd er gebeld. Jos,
vol-ijverig (z'n oogen kregen langzamerhand de schittering van 'n
dubbelen rijksdaalder) deed open. Plots hoorde 'k 'm echter de trap
opstuiven, in vlucht. 'k Trad naar 'm toe. Hij duwde me op zij, rende
de zoldertrap op. «Deurwaarder!» fluisterde-ie me nog toe. Daarop
hoorde 'k boven 'n sleutel tweemaal in 't slot draaien.

'n Dik heer hijgde zich naar de expositie-zaal. Schuin over z'n
buikglobe betuurde-ie m'n wanden. Bij den eersten blik echter reeds
keek-ie verrast. Dan ontsnapte 'm 'n verbaasd «tsjs, tsjs». 't Was
precies, of 'n ketel stoom uitliet.

«'k Had--'t--moeten--begrijpen», stuwde-ie moeizaam
uit. «Natuurlijk! Hen--ke--man! O, maar--dat--gaat--zóó--niet!»

Hij koerste op me af. 'k Besefte ten volle 't gevaar, waarin 'k
verkeerde. Onversaagd moest 'k er me doorheen slaan.

«Me-neer!» begon de deurwaarder en hij gaf me 'n breed exposé van
z'n verhouding tot J. Henkeman, kunstschilder.

«Pardon!» hoopte 'k 'm te overrompelen. «De heele collectie is sinds
kort m'n eigendom».

«Ha ha!» lachte de vreeslijke man en 'k kreeg de gewaarwording,
dat m'n «Artis» met 'n nijlpaard verrijkt was. «Dat kennen we. Jawel!»

«Ach, neemt u mij niet kwalijk, wat zei u, uw eigendom?»

'k Dacht zóó bij m'n beneden-buren terecht te komen: de grond onder
me wankelde. Waar kwam die meneer van Haersten tot Vleujen opeens
vandaan? 'k Had 'm nog niet opgemerkt.

«Doorgestoken kaart, meneer» lucht-exploosde de gevreesde man van
dagvaardingen en andere gruwlijkheid. «We hebben dat--meer--bij de
hand gehad».

«Ach, laat u mij even uitspreken, hè?» kriegelde Tot Vleujen met
z'n gewoon aplomb, waarvoor zelfs het wettelijke, monster, dat
mijn salon bestookte, moest wijken. En zich tot mij wendend, ging
't comité-lid verder:

«U zei.... Hm! En de jeugdige, talentvolle kunstenaars, die zoo
belangeloos.... Expliceert u mij dat eens».

'k Heb den heer van Haersten terzijde genomen en alles uitgelegd. 't
Was 't eenigste, wat er voor me opzat. Dat kwartier uit m'n leven
vergeet 'k nooit.

M'n toehoorder wond zich 'n oogenblik zóó op, dat-ie z'n correctheid
bijna verloor. Daarop begon-ie 't geval echter wat menschelijker te
bezien en 't eind was, dat iets van 'n glimlach over z'n welgedaan
uiterlijk toog. Toch bleef-ie zakelijk.

«Enfin» besloot-ie. «U draagt 't Steuncomité 50 pCt. af. Dan zullen
we er niet meer van spreken. Men exploiteert ons maar, men exploiteert
ons maar! En we sluiten vandaag de expositie».

«Graag!» stemde 'k van harte toe. Eindelijk zou 'k dus weer 'n
huis hebben!

«Sluiten?» vroeg de deurwaarder, die nog steeds als 'n Atlas z'n
globe stond te torsen. «Enne....»

Toen heb 'n lange explicatie met hèm gehad. Met z'n visch-oogen
keek-ie me wantrouwend aan. En telkens als er 'n adem-stoot kwam,
was 'k bang, dat 'k weggeblazen werd.

Ten slotte was-ie er achter.

«Dan ìk de andere 50 pCt. Of--'k maak 't bekend».

'k Protesteerde. 't Hielp niet. 'k Vocht tegen 'n walvisch.

We zijn gaan rekenen. De inspecteur had alles onaangenaam nauwkeurig
geboekt. Een en vijftig Stemmingen, Appelen met dit en met dat,
tegen 'n eenheidsprijs van vijf gulden, maakte.... 't Was heel
eenvoudig. Op de tafel lag niets. En persoonlijk had 'k slechts
'n tientje opgestreken, want, hòe 't ook ging, aan Jos' «beheer»
was niet te ontkomen. 'k Betaalde dus twee honderd vijf en veertig
gulden. En annonces, «zaal-huur», alles was voor mij. Vervolgens is
de nood-expositie zonder woord van dank gesloten.

'k Heb boven 'n hartig woordje met Jos gewisseld, hij àchter, ik vóór
de zolderdeur. Op 't laatst werd-ie driest, kwam er uit en verweet me,
dat al z'n bèste werk voor 'n appel en 'n ei gegaan was.

«Ja, appelen en uien!» maakte 'k me driftig. «Hou maar op! Dat is je
dank. Haal die rommel dadelijk weg. Geen dag langer wil ik 't in huis
hebben. 't Verslindt kapitalen. Artis Pictura!»

De Volksbond is er weer aan te pas gekomen. Het is merkwaardig,
hoe doorzettend deze lieden zijn. En niets vergaten ze, zelfs geen
gember-pot.

Jos heeft me 'n heel boozen brief geschreven. En Co krabbelde er nog
'n regeltje onder, dat lang niet slaperig was. Vrouwen laten zich nu
eenmaal door haar echtgenoot verblinden.

Wanneer 'k weer eens langs de Henkeman's kom, bel 'k nièt aan.








DE SCHMINKDOOS.


Liefhebberijen zijn toch altijd wel aardig. Timmeren bijvoorbeeld
en draaien en zoo. Dat heb 'k zelf ondervonden, zijdelings. Op
deze manier:

't Zomerde. 't Werd vervelend in de stad als in 'n
kapellen-verzameling. 'k Ging dus naar buiten.

'k Koos Geeswijk. Dat was «je», want je kon 't haast niet vinden. Eerst
ging je natuurlijk per trein. Dan per stoomtram. Dan met 'n
paardentrammetje in aanleg. Eindelijk nog 'n stukje zoo maar. Dan
was je er, sóms.

Je vond er hei, naar allen kant, in alle kleuren, overal. 'k Zat dus
maar in de warande van m'n hotelletje. Daar zag je de hei óók en op
je gemak. Wat zal een mensch zich moe maken?

Maar op 'n vrééslijk mooien dag ging 'k toch wandelen. Als je ook
buiten bent! 'k Kwam, langs hei, óver hei, dóor hei, aan 'n weggetje,
waar 'n villa stond. 'k Had 't ding nog nooit gezien. Natuurlijk
niet! Want 't lag àchter m'n hotel en 'k zat altijd aan den
voorkant. Voor omdraaien was 'k te lui.

'k Verwonderde me, wat dat ding daar op dat weggetje deed tusschen
al die hei. Toen zag 'k hèm.

'k Herkende 'm eerst niet. Hij was veranderd, heelemaal
bruingebrand. Net 'n Arabier. 'n Hei-Arabier.

Hij kwam op me toe met uitgestoken hand (de andere hield-ie in z'n
zak, uit verveling). Hij had 'n fluweelen buis aan en 'n tamelijke
broek. Z'n schoenen waren in geen week gepoetst.

«Wat doe jij hier?» vroeg 'k verbaasd. Want 'k had 'm als student
gekend, vóór jaren. Toen was-ie altijd akelig gesoigneerd. In dàt
opzicht constateerde 'k althans verbetering.

«Schilderen» antwoordde-ie onverschillig. «Maar....» (en z'n oogen
flikkerden op!) «'k timmer ook wel».

«Timmeren?» vroeg 'k.

«Ja», zei-ie, haast nijdig. «Natuurlijk. Je kunt niet altijd
schilderen. Dan ga je dood».

'k Had daar geen ondervinding van, dus sprak 'm niet tegen.

«Kom binnen» deed-ie weer vriendelijk.

'k Trad 't tuintje in. 't Zag er verwaarloosd uit, als z'n schoenen. Ik
màg zoo'n wildigheidje wel.

«Ga mee» zei-ie kort.

'k Dacht, dat-ie me z'n «villa» wou laten zien. Maar 't viel mee. Hij
bracht me àchter, voorbij z'n moestuin.

Daar stond z'n atelier.

«Ha!» zei 'k. «Je werk. 'k Ben benieuwd».

«Ach wat» mompelde-ie weer onverschillig. En hij liet z'n atelier
links liggen. En bracht me in 't schuurtje er naast.

«Hier timmer 'k» zei-ie stralend.

«Hum» deed 'k neutraal. 'k Nam 'm eens aandachtig op. 'k Vond 'm wat
vreemd. En 'k begreep 'm niet goed.

«Timmeren?» vroeg 'k weer. «En je schildert?»

«Ook» bromde-ie ontstemd. «Daar!»

«En lóopt je zaak?» informeerde 'k belangstellend.

«Wélke zaak?»

«Wel, je timmer-zaak natuurlijk».

«O, dat is liefhebberij» lichtte-ie me eindelijk in. «M'n vak is
schilderen».

Ha, 'k wàs er nu dan toch. Gelukkig!

«'k Had 't moeten begrijpen» verontschuldigde 'k me. «Jullie artisten
zijn altijd onpractisch. Laat me je werk nu eens zien».

Hij krabde zich 't weelderige haar.

«'k Heb den laatsten tijd niet veel gemaakt» zei-ie, half verlegen.

«Zoo? Lui geweest?»

«Dat niet» legde-ie uit. «Maar 't vindt zoo weinig aftrek, weet je».

«Ja» troostte 'k 'm. «Dat is in de stad net zoo. Maar je hebt toch
wel wàt?»

«O, jawel».

Hij keek rond.

«Kijk» wees-ie me dan. «Die stoof. 'n Moeilijk onderwerp. Vijf
gaatjes».

«'n Stilleven?» vroeg 'k nog.

Maar hij bedoelde 'n héúsche stoof, die-ie getimmerd had. Hij nam 't
ding op, liet 't me zien. 't Bleek 'n zeer schetsmatige stoof. Eiglijk
moest 't nog stoof wórden. Of misschien 'n sigarendoos. 't Was
twijfelachtig.

«Maar 'k vroeg naar je werk, je échte» maakte 'k me warm. «Al zijn
't maar studies, 'n krabbel. Daar smul 'k van».

«O!» haalde-ie z'n schouders op. «Als je dan bepaald wil. Maar.... 't
is zoo vervelend!»

Hij duwde 'n deur open. We stonden in z'n atelier.

'k Snuffelde rond. Koeien, halve koeien, koeien in aanzet, koeien in
opzet, koeien in eerste lijn. Ook portretten. Affe, half-voltooide,
verdoezelde, schemerende. 'n Enkele maal was 't niet volkomen
duidelijk, of 'n koe bedoeld werd dan wel 'n portret. Ook 'n paar
landschappen, veel gras, érg groen. 'k Hoùd niet van groen. Ieder
z'n smaak. Hij had gelijk. 't Wàs.... vervelend.

«Kom toch hier» hoorde 'k uit de schuur. Beukers--o, ja, eindelijk
herinnerde 'k me z'n naam. 'k Zat er al over in--was weer terug naar
z'n zagen en schaven en spijkers. Andermaal gaf 'k 'm gelijk. Die
onménschlijke koeien!

M'n hei-vriend peuterde met 'n beitel aan 'n plank. Uit z'n zak stak
'n drilboor.

«Timmeren is heerlijk» sprak-ie als 'n kind.

«'k Kan 't me begrijpen» stemde 'k toe. Als je ook geen keuze had
dan tusschen dat en.... dat andere!

«Kijk» wou-ie me winnen voor z'n liefhebberij. Maar 'k moest even
naar buiten. 'k Zag nòg die portretten!



'k Heb Beukers die vacantie-week nog 'n paar keer bezocht. Hij was
getrouwd, had drie kinderen, was dus compleet.

«En bevalt 't u hier buiten nogal, mevrouw?» vroeg 'k in den vorm.

Z'n vrouw zei er niet veel op, keek maar naar de hei. Dàt is 't, wat
'k tegen 't huwelijk heb. Er zijn altijd twee menschen voor noodig. En
licht dat er dan één op een of andere manier bij te kort komt.

Bij m'n tweede bezoek al was Beukers minder opgewekt. Hij deed
afgetrokken, melancholisch.

«Wat heb je?» vroeg 'k op den man af.

Toen lei-ie me z'n hart bloot. 't Kwam door z'n liefhebberij. Hij
wist er geen weg meer mee. Hij wou timmeren, zagen, schaven, maar
wàt? In Geeswijk kende-ie niemand. Z'n vrouw had al drie stoven, in z'n
atelier stonden nòg meer lijsten (hoogst primitieve!) dan schilderijen,
en z'n kinderen had-ie reeds met zòòveel houten speelgoed verrast,
dat ze er niet meer van wenschten te accepteeren. Daar zàt m'n Arabier.

«'n Moeilijk geval», peinsde ik. Kon 'k 'm maar helpen!

Daar schoot me iets te binnen. 'k Zag licht!

«Kerel», zei ik, «als je us 'n schminkdoos voor me maakte?»

Beukers' oogen fonkelden. En de krul in z'n baard leek me meer
geaccentueerd.

«'n Schminkdoos, zeg je?» vroeg-ie zenuwachtig.

«Ja», ging 'k door, verheugd om die vondst. «De mijne is stuk. Je weet,
'k speel 's winters comedie. 'k Wou wel graag 'n nieuwe hebben. Maar
't moet 'n beetje 'n stevige zijn, zie je? Want er wordt op reis
nogal mee gesold en gegooid. Doè je?»

Hij was opgestaan, blij, verward. «Maar is dat niet moeilijk, zoo'n
doos?» aarzelde-ie nog.

«Wel nee, kerel», sprak 'k 'm moed in. «'k Zal je natuurlijk precies
opgeven, hoè 'k 'm hebben moet. Dat is voor jou 'n peulschilletje. Jij
met je gereedschap!»

«Kom mee!» deed-ie opeens enthousiast. «We beginnen».

We gingen weer naar de schuur. Beukers haalde 'n vervaarlijk
timmermans-potlood uit, nam groote vellen papier en tot driemaal
ontwierpen we 'n schets. De eerste leek op 'n verhuiswagen, de tweede
op 'n hondenhok, de derde had ièts van 'n schminkdoos.

«Kijk», lei 'k uit. «Hier 'n laadje voor pruiken. Daar ruimte voor
handdoeken. Hier berg 'k m'n poeierdoos. Daar schmink-rommel. En
boven....»

Beukers kon 't niet bijhouden. 't Duizelde 'm. 'k Begon opnieuw. Nog
eens. Nog eens. Toen was-ie er eindelijk zoo wat achter. Maar z'n
notities moesten nog gerangschikt. Dan kwam 't wel in orde.

Dien middag bleef 'k eten. We praatten tot diep in den nacht over
't plan. Beukers had wèrk!



Die schminkdoos bracht 'n algeheele verandering in Beukers' leven. Voor
dag en dauw was-ie in de weer, sloot zich op in z'n schuur. Daar
werd niemand toegelaten, ook ik niet. 't moest 'n verrassing voor me
blijven. Z'n vrouw en kinderen zàgen 'm niet.

«Kerel, je overwerkt je», zei 'k beangst, toen 'k na de koffie
weer eens bij 'm opliep. «Laten we 'n fietstochtje maken. Dat zal
je opfrisschen».

Hij vond 't goed. En we zijn gaan trappen. Verschrikkelijk! Als zoo'n
hei-Arabier er eenmaal 'n gangetje in zet! 'k Moest wel mee, want
'k had 't plannetje voorgesteld. Maar 'k zag geen heilig huisje, of
'k stapte even af. En dronk wat. En hìj dronk wat. En ìk betaalde. Zoo
wàs Beukers nu eenmaal, erg aan den zuinigen kant.

Voor 'k uit Geeswijk vertrok, heb 'k 'm bij me te dineeren gevraagd
in m'n hotel--z'n vrouw was dien dag toevallig niet erg lekker. 'k Heb
'm iets heel fijns voorgezet. Iemand die ook zoo aardig voor je is! En
'n flesch! En 'n sigaar! En 'n likeurtje! Enfin, 'k haalde uit.

«Wordt-ie mooi?» vroeg 'k nieuwsgierig.

«'n Pracht-stuk!» betoogde Beukers. 'k Liet nóg twee likeurtjes komen.

«'t Zal wel 'n erg peuterwerk voor je zijn», informeerde 'k verder.

Beukers zette 'n paar oogen op als de koeien (halve, heele en de
andere) in z'n atelier.

«Peuterwerk?» vroeg-ie verbaasd, «'k Heb geen handen meer aan m'n
lijf».

«Zwaar hout?» opperde 'k.

«Vreeslijk zwaar», stemde-ie toe. 'k Liet champagne aanrukken.



Thuis vertelde 'k m'n vrouw van de schminkdoos, welke in
aantocht was. Ze was niet mee naar Geeswijk geweest wegens
familie-omstandigheden. Zoo heette 't tenminste. Maar 't geheim zat 'm
hierin, dat ze wel 'n straat- en 'n strandpakje, maar geen hei-costuum
had. En dan gaat gèèn vrouw naar Geeswijk.

«Aardig voor je», zei ze vriendelijk, «zoo'n doos».

«Ja», zei 'k blij.

De schminkdoos kwam maar niet. 'k Wachtte, weken, weken. Toen vergat
'k 't ding.

Op 'n Zondagmorgen--de meid was uit, dus 'k moest zelf open doen--hield
er 'n wagen van 't spoor voor onze deur stil. 'k Ging de trap af. Wat
kon dat zijn?

«Asjeblieft, meneer», zeien twee mannen, zonder stem meer, zoo sjouwden
ze. «Afteekenen». En ze zetten iets voor m'n huis, onbeschrijflijk!

«Wat moet dat?» vroeg 'k onthutst. «Geen aardigheid alsjeblieft. Je
bent verkeerd».

«Toch niet, meneer». En ze lazen 't adres op.

'k Monsterde 't monster, 't gevaarte. Zat er 'n piano in dat
getimmerte? En wat 'n ijzerbeslag en 'n hangslot!

«Waar komt dat vandaan?» vroeg 'k nog, verward.

«Uit Geeswijk, meneer».

Toen begreep 'k. 't Was de schminkdoos....

Voor twee kwartjes wilden de mannen de brandkast wel naar boven
hijschen. Maar dan moesten ze ook nog 'n fleschje bier. 'k Stemde
toe in alles.

M'n vrouw was bleek van den schrik. Zelf stond 'k met stomheid
geslagen.

Er was 'n briefje bij. 'k Las 't, werktuiglijk.


«Amice,

Hierbij je schminkdoos. 'k Hoop, dat er ruimte genoeg is voor de
handdoeken. Je hoeft me natuurlijk alleen maar 't hout te betalen en
't ijzer en de andere kosten, samen f 23.35. Wil je er me bepaald 'n
aardigheidje voor terugsturen, ga je gang. Maar 't hoéft niet. Gegroet!

Je Beukers».


'k Denk nog altijd over 't «aardigheidje», dat 'k 'm zenden zal. Als
iemand misschien eens iets weet, een of ander martelwerktuig?

Met die schminkdoos kan 'k nergens meer 'n engagement krijgen. 't
Wordt te duur op reis. Zooveel vracht!

We zijn er ook grooter voor gaan wonen.








"BOMMIE".


Bommie was 'n heel aardige kerel. En 'k heb dikwijls veel pleizier
met 'm beleefd. Alleen was-ie min of meer gevaarlijk, ook voor
zichzelf. Hij had eigenlijk goochelaar moeten worden. Daar had-ie
bijzonder veel aanleg voor. In die richting zou-ie 't 'n heel
eind gebracht hebben. Maar 't lot wilde nu eenmaal, dat-ie de
tooneelloopbaan koos. En dat was tot z'n eigen schade en tot die
van anderen.

Niet, dat-ie geen aanleg had. Integendeel! 'k Geloof zelfs, dat-ie
over meer talent beschikte dan velen, die slagen. Z'n stem klonk
als brandgelui en hij kon vreeselijk gemeene gezichten trekken. Ook
had-ie 't gebaar, 't breède, en nog meer dingen, die iemand geschikt
maken voor acteur. Doch réusseeren was voor hem slechts mogelijk in
zeer verre toekomst. Wil 'n jongmensch er tegenwoordig komen op 't
tooneel, dan dient-ie vóór alles «de plooi» te hebben, in z'n ziel
en in z'n pantalon. En z'n stem legge zich voornamelijk toe op 'n
aangename smachting. Anders is-ie voor de eerste tien jaar reddeloos
verloren. Te drommel, de directies willen jongelui, waar «aardigheid»
aan is! Wie hebben succes in 't gewone salon? Zeker niet de kniesooren
en strafkijkers! En op 't tooneel, dat 'n «publieke» salon is, kan
men ze nog veel minder gebruiken.

Bommie nu had heelemààl de plooi niet. Nee, hij zat vol kreukels, van
binnen en van buiten. Hij was nog van de romantische school, de oude,
die z'n hart ophaalde aan zwierige vagebondage, bohémiensche frank-
en vrijigheid. Hij hoorde heel en al niet thuis op de tabouret der
maatschappelijke geëduceerdheid. Daarom was er voor hem geen plaats
op de «Bühne». Over twintig jaar misschien.... O, dan kon men altijd
nog eens zien!

't Sprak vanzelf, dat Bommie hierdoor gaandeweg in ongelegenheid
geraakte. Doch meesterlijk was de wijze, waarop-ie zich daaruit
telkens weer redde.

"Bommie komt!" Dat klonk, op repitities, samenkomsten, waar ook, als
'n waarschuwing, zoo ongeveer als: «Pas op, de tram!» Want dan was
er gevaar, onmiddellijk gevaar. En we waren allen op onze qui-vive.

'k Heb daar eerst flink leergeld voor betaald. Bommie--hij heette
eigenlijk Robert, waar ze Robbie van maakten en toen Bobbie en
eindelijk Bommie--maakte geen te ondegelijken indruk, al zag-ie er
wat verfomfaaid uit. Doch die fomfaaierigheid wist-ie altijd binnen
'n zekere lijn te houden, waardoor 't meer 'n gewilde nonchalance dan
wel 'n gebrek aan gestreken garde-robe leek. Daarbij droeg-ie immer
slobkousen, weer of geen weer, wat toch in elk geval iets gekleeds
gaf. En z'n jas, hoewel niet van onberispelijken snit en lang niet
gloednieuw, verried door 'r getailleerdheid toch 'n zekeren hang
naar élégance, waardoor men 'm niet van onverschilligheid voor z'n
uiterlijk kon beschuldigen. Ja, keek men niet al te nauw, dan kon
men zelfs aannemen, dat-ie eenmaal baron gewéést was.

«Bommie komt!» Dat kon niet genoeg gewaarschuwd. Want telkens weer
liep je er in. Hij had 'n manier, om je je laatste rijksdaalder uit
je vestzak te goochelen, welke bepaald 'n creatie was. Daarom, hij had
zich als prestidigateur moeten ontwikkelen. Z'n verbluffende wijze van
optreden verzekerde bij voorbaat 't succes. Hij had 'n handigheid,
om je aandacht af te leiden en je dan opeens te overrompelen, welke
waarlijk buitengewoon was. Menig nooit weergezien muntje dan ook
en riksje van me zijn door z'n vingers gegaan. 'k Neem 'm dat niet
kwalijk. Volstrekt niet. 'k Bedank 'm zelfs nog voor 't genoegen,
dat-ie me met z'n weergalooze gladdigheid verschafte. Originaliteit
is zoo zeldzaam!

Op den duur echter werden z'n aanslagen verijdeld. Had 'k indertijd 'n
zeer gewillig vestzakje, waar 'k gemakkelijk met duim en wijsvinger in
dook, 't leven leerde me, wat voorzichtiger te zijn. En 'k liet er 'n
knoop op maken. Dat is altijd secuurder. Dan heeft men meer bedenktijd
bij 'n onverhoedschen aanval. Ook is zoo'n knoop op zichzelf al 'n
waarschuwing. Als je 't ding voelt, gaat er zooiets door je hoofd van:
«Pas op! Berg je! De vijand loert!» En je laat je zakje dicht.

Bommie ging dan ook tot wanhoopsmaatregelen over. Eens ontlastte-ie
'n collega van twintig pop òp 't tooneel. Dat leverde-ie 'm zóó:

We speelden in de provincie, 'n blijspel. Bommie, na 'n groote scène
met Winkels, moest af. Maar bij de fond-deur keerde-ie zich weer om
en hij stapte opnieuw op Winkels toe. Hij wist namelijk, dat die 'n
vrééselijk dikke portemonnaie op zak had. Winkels toch had pas z'n
gage ontvangen (Bommie zat zóó in 't voorschot, dat hij voorloopig
niets kreeg) en had dat alles, gewisseld, bij zich gestoken, want in de
kleedkamer dorst-ie 't niet achterlaten.... voor 't personeel. Bommie
nu laschte brutaalweg 'n scènetje in, dat buitengemeen slaagde. Hij
vroeg Winkels wat money te leen en deed dat met zulk 'n routine(!) en
zooveel overrompelende kwinkslagen en èchte gebaren, dat men in de
zaal hartelijk zat te lachen, want daar dacht men natuurlijk, dat
't alles zoo in 't stuk hoorde, Eindelijk maakte-ie 'm gewoon z'n
portemonnaie afhandig, nam er twintig popjes uit en verliet dan met
'n hoofsche strijkage 't tooneel. Men riep 'm terug bij open doek,
maar hij kwàm niet!

Zulke uitersten echter wezen op 't begin van 'n volstrekt einde. En
daar liep 't voor Bommie dan ook al aardig naar toe. Z'n naam alleen
reeds verspreidde 'n schrik. Of er 'n bòm in aantocht was in plaats
van 'n Bommie! Men zou zich zelfs wettelijk tegen 'm moeten gaan
verdedigen.

'k Had 'm in geen half jaar gezien, wist niet, of-ie nog engagement
had of weer leefde op hoop van zegen. Daar, plots, op 'n snikheeten
Juni-dag kwam 'k 'm tegen in de Kalverstraat. 't Was zoó smoor-warm,
dat men de menschen met 'n stok zelfs niet naar 't paardenspel
kreeg. In die fabelachtige temperatuur was 't geniale plan in 'm
gerijpt, 'n «eigen» gezelschap te beginnen.

«Goed, dat 'k je zie», zei-ie dadelijk met z'n waarlijk klankvolle
stem. (O, waarom kon-ie toch «de plooi» niet bemachtigen!) «'k Liep
je juist te zoeken.»

«Wel toevallig», meende 'k. 'k Keek wat wantrouwend, dacht aan
m'n knoop.

«Ja, dat is 't», stemde-ie toe. «Maar laten we ergens gaan zitten. 'k
Moet je noodzakelijk spreken. Wat mag 'k je aanbieden?»

Hij vroeg dit «breed». Trouwens, 't «gebaar» was 'm toevertrouwd. 'k
Nam 'm eens nauwkeurig op. Ja, z'n kreukels waren leelijk
toegenomen. En dat-ie zelfs in deze hitte z'n slobkousen nog niet
aflei, getuigde van 'n wel wat èrg gewilde nonchalance. Doch in z'n
jas zat nog 'n aangename getailleerdheid, welke 'm wel 'n gentlemennig
fleurtje gaf. En z'n blik fonkelde van durf. Had-ie 'n bofje gehad? 'k
Zou 't er nog maar eens met 'm op wagen. En we traden «Polen» binnen.

'k Zat nog geen tien minuten, of Bommie had me ten volle van z'n
juisten blik in zaken overtuigd. En 'k twijfelde niet in 't minst
meer aan de levensvatbaarheid van z'n plan, ja, aan 't noodwendige
daarvan. 'k Kwam volkomen onder den invloed van z'n melodieus geluid
en hij had bepaalde gestes, waarvoor zelfs 'n deurwaarders-argument
wijken moest.

«'t Tooneel is verrot». Hierop hoofdzakelijk kwam z'n redenatie
neer. «De fantasie is weg, 't spel, 't èchte. Niets dan woordkunst,
maniertjes. Maar 't publiek heeft er genoeg van. Dat merk je aan
alles. En nu wil ik er 't eerste bij zijn, zie je? Heb ik geen
gelijk? 'k Zal de lui weer eens toonen, wat 't eigenlijk zeggen wil:
comedie-spelen. En nu is er in 't heele land maar één, die precies
weet, wat 'k hebben moet, die me begrijpt. Dat ben jij».

'k Was zeer gevleid, vroeg, wat-ie gebruiken zou. Daarop legde-ie me
nader uit:

«Geen breekbaarheidje voor den salon, hoor! Nee, 'n ding van
hartstocht, geweld, waarin 'k me geheel geven kan, van alle
kanten. Alle rollen zijn voor mij, tenminste de voornaamste. Dat
spaart ook 'n boel op de reiskosten uit. En karàkters, asjeblieft,
mènschen! Geteem hebben we nu al genoeg gehoord. 'k Wil eenvoùdig
beginnen, in de provincie. Wat heb je aan al dien ophef? En zit 't ding
er eenmaal in, dan komen we er mee naar Amsterdam en je zal eens wat
beleven! Haha! Heb je al 'n idee? 't Moet als de drommel klaar, hoor!»

'k Heb 'n dagje loopen denken en toen hàd 'k 't. 'n Pracht-inval! 'n
Eén-acter. Natuurlijk! Wie schrijft er tegenwoordig nog wat anders? 't
Heette «Jantje Strop», speelde in 'n dievenkelder. 'n Vreeselijk
lugubere geschiedenis. Achtereenvolgens kwamen zeven allergemeenste
types op, nooit twee tegelijk natuurlijk, want ze moesten stuk voor
stuk gecreëerd worden door Bommie. 'n Ongeëvenaard kluifje voor zijn
talent. 'n Baron aan lager wal, 'n verver met loodwitvergiftiging, 'n
ontsnapte boef, 'n valsche munter met 'n bult, 'n idioot, 'n opkooper
van gestolen goed, die stotterde en mank liep en 'n vervallen inbreker
met delirium. Hoe kreeg 'k 't stelletje bij elkaar! Bommie was diep
getroffen, toen 'k 't 'm voorlas. Driemaal drukte-ie me zwijgend de
hand. Daarop zei-ie, met den geroerdsten klank in z'n stem, welken-ie
maar vinden kon: «Je krijgt 7 procent van de bruto recette.» Toen ben
'k maar us heel fijntjes gaan dineeren.

De repetities waren 'n lust. Bommie leerde alle zeven rollen tegelijk,
wat vooral in 't begin wel eens akelig was om aan te zien. Dat-ie
er niet stapel van werd! Er speelde ook nog 'n juffrouw mee met
'n onbeschrijflijk schor geluid, waardoor ze uitnemend in den
dievenkelder paste. En 'n jongmensch, die eens persoonlijk de hand had
mogen drukken van Louis Bouwmeester, wat-ie nooit meer te boven kwam:
hij bleef voor z'n leven acteur.

't Was alleen maar vervelend, dat je nooit precies wist, waar eigenlijk
gerepeteerd werd. Dan weer had Bommie 'n duister lokaaltje gehuurd,
dicht bij 't Centraalstation, dàn 'n geheimzinnige gelegenheid heel aan
't eind van den Amstel. Dat gaf dikwijls aanleiding tot vergeefsche
wandelingen, wat op den duur vermoeiend werd. De oorzaak echter zat
'm in de incoulantheid van Bommie's betalingen. Als je dan ook 'n
gezelschap hebt, dat er nog in moet komen!

Eindelijk dan was «Jantje Strop» gekènd. En hoe! Bommie kon z'n rollen
desnoods achterstevoren opzeggen. En de juffrouw met 't schorre geluid
had heelemáál geen stem meer.

We haakten nu naar de première. Waar zou die plaats hebben? We hadden
al naar allerlei mogelijke plaatsjes geschreven, waarvan 'k ook maar
't flauwste vermoeden had, dat er wel eens zomergasten op apegapen
lagen. Uit één oord kregen we maar antwoord (ongefrankeerd) en dat
luidde, dat 't te warm was. Nu, dat was ons óók opgevallen: Amsterdam
schroèide onder je voeten. Maar 't zou nu toch zonde zijn na al die
studie! En eindelijk dan toch sloot 'k af met den gérant van den
«Trippenberg», 'n hotel op 'n heuvel van dien naam ergens tusschen
Zutphen en Oldenzaal. De condities waren heel mooi: de hotelier zorgde
voor alles, reclame, enzoovoort, en we deelden samen. 't Leek me
'n erg geschikt debuut.

Maar de moeilijkheden begònnen pas. Op 'n morgen kwam Bommie bij me met
'n heel bedrukt gezicht. Ik kènde dat. En 'k tastte al naar m'n knoop.

«Kerel», zei-ie, «nu gaat alles zoo prachtig, hè? De hemel weet,
'n uitverkocht huis in Trippenberg--komt er ook «pers»?--, zeven
rollen als voor me geknipt en nu dreigt die lamme vent van 'n kapper
alles in de war te sturen. En dat om 'n.... bagatel».

'k Liet me de zaak nader uitleggen. Voor de zeven boeven, die Bommie
had op te knappen, waren zeven pruiken in de maak. 'k Had 'm nog
gewaarschuwd, gezegd: «Kerel, vat je de zaken niet wat groot op? Zou
drie boeven voorloopig voor jou niet voldoende zijn?» Maar hij moest en
zou er minstens zeven hebben. 't Publiek kwam niet om minder. Enfin,
hij had ze nu ook. Maar de pruikjes kreeg-ie niet los zonder contante
betaling. Daar zàt 't jonge kunst-ensemble nu.

Maar op zoo'n hoopje haar wou 'k de onderneming toch niet doen
stranden. 'k Maakte m'n knoopje wat los, klopte ook nog aan bij
'n kennis, die wel wat voor tooneel voelde en zoo stelde 'k Bommie
't benoodigde bedrag ter hand. Dat was 'n groote onvoorzichtigheid
van me. Want vier pruikjes smolten al als sneeuw voor de zon, vóór
Bommie den kapper nog gezièn had. En 't zal 'm zeker 'n verbazende
zelf-overwinning gekost hebben, dat-ie de andere drie ook niet
denzelfden weg liet opgaan.

't Gaf weer moeilijkheid. 't Stuk was berekend op zeven boeven,
doch er was maar haar voor drie. 'k Ben toen natuurlijk enorm aan
't veranderen gegaan. De man met de loodwitvergiftiging verviel
heelemaal--en van die figuur had 'k me juist zooveel voorgesteld!--en
de inbreker met 't delirium loste zich op in den opkooper met de vele
gebreken. Kwamen nog twee pruikjes te kort. Doch 'k zei 'm, dat-ie de
ròòie best ook achterstevoren op kon zetten; dat gaf dadelijk 'n heel
anderen kop. En één rol kon-ie gerust met z'n eigen gezicht spelen,
want dat was al gemeen genoeg. 'k Bedoelde: daar kon-ie zònder extra
haar wel de gewenschte uitdrukking aan geven. Mijn hemel, als je
gezelschap dan ook nog jong is!

Wat 'n voeten 't in de aarde heeft gehad om naar Trippenberg te
komen! 't Ligt ook zoo'n eind uit den weg! Aan 't Centraalstation
weigerde de juffrouw, die nu totaal door 'r geluid heen was, langer tot
't ensemble te behooren. Ze maakte rechtsomkeert en 'k heb 'r nooit
weergezien. Bommie zat in zak en asch. Maar 'k stelde 'm gerust:
'k zou 't stuk in den trein nog wel veranderen. Bommie bleef echter
wat zwaarmoedig kijken. 't Directeurschap begon 'm te drukken. «En
je kunt geen eens voorschot krijgen», zuchtte-ie half hardop.

Over 't debuut op den «Trippenberg» wil 'k liever kort zijn. De
hotelier ontving ons met de grootste verbazing. Dat we nog gekomen
waren met die warmte! Nee, wàt-ie ooit gedacht had, dàt niet. Daardoor
was er voor niets gezorgd. Geen sterveling wist van ons optreden. Maar
de première moest en zou doorgaan. En 's avonds is «Jantje Strop»
dan voor 't eerst en voor 't laatst gespeeld voor zes logé's, den
hotelhouder, den veldwachter, 'n man in 'n blauw boezeroen en de
werkmeid. Pers hadden we niet.

'k Geloof niet, dat 't stuk erg begrepen werd. Als je dan ook opeens
twee rollen moet laten uitvallen en je eenigste actrice vlak voor de
voorstelling de plaat poetst! En dan vergiste Bommie zich telkens met
z'n pruiken. En 't décor leek heelemaal niet op 'n dievenkelder. En
de bult van den valschen munter zakte af. En juist, toen Bommie 't
publiek er 'n oogenblik onder kreeg met z'n ontsnapten inbreker, viel
'n coulisse om. Dat zijn allemaal dingen, die de stemming bederven. 'k
Heb tweemaal laten «halen», om Bommie 'n pleizier te doen. Maar in
de zaal zag je niemand meer.

M'n contract met den hotelier bleek toch niet geheel in orde. We
meenden, dat 't logeeren van 't jonge ensemble op zijn rekening
kwam. Doch daar dàcht-ie niet aan, zei de gérant, die niets voor kunst
bleek te gevoelen. 't Wanhoopsgezicht toen van onzen «directeur»
smartte me tot in de ziel. En 't jongmensch, dat eens Bouwmeester
de hand gedrukt had en mijn persoon betaalden van harte 't séjour
van onzen «directeur». De 7% bruto-recette schonk 'k 'm. Toen werd
't ensemble op staanden voet ontbonden.

Waar Bommie tegenwoordig zit? 'k Weet 't niet. 't Gaat soms zoo gek in
de tooneelwereld. Lui, waar je in geen jaren van hoort, duiken plots
op in 'n pracht-rol, die ze voor 'n seizoen beroemd maakt. Straks
verdwijnen ze weer als explicateur in 'n bioscoop. Of ze reizen, als
impressario, met 'n visch-mensch. Ook geloof 'k, dat onder de èchte
wilden, die je op elke fatsoenlijke tentoonstelling ontmoet, altijd
goeie acteurs schuilen, lui met 't breede gebaar en de romantische
kreukel in hun ziel. Dit laatste zou wel iets voor Bommie zijn. 'k Zie
'm al als stamhoofd met veeren in 't haar!

Maar, onder ons gezegd, 'k verdenk 'm ervan, dat-ie in alle stilte naar
'n compagnon zoekt. Daarom houd 'k m'n adres angstvallig geheim. 't Zou
me hard vallen, onze vele tooneelgezelschappen 'n zware concurrentie
aan te doen.








HET KOOPJE.


«Hallo, Bob!» stond Chris 'm al uit de verte toe te juichen
tusschen de rog. Bob, op 't voorbalcon van 't paardetrammetje,
dat slechts uiterst langzaam z'n weg naar Heezum vond, wou iets
terugroepen. Maar de te felle klatering der mooi gepoetste bel,
waaraan de boerenslungel-koetsier trok, of-ie daar 'n fijne muziek
aan z'n dorp bracht, weerhield 'm. «Hallo, hallo!» schreeuwde Chris
weer. Bob knikte, woof, dat-ie 'm wel hoorde. Meteen greep-ie naar z'n
hoed, want hij ving nogal wind. Dan, met 'n hevig gekners en ge-rem,
hield 't makke vervoermiddel stil. Zich bukkend, want hij stond vrij
benauwd, steeg Bob van de voorplecht en de twee vrienden begroetten
elkaar met groote hartelijkheid.

«'k Was je wel komen halen», schreeuwde Chris; hij schreeuwde nòg,
ofschoon er niet de minste reden meer voor was; maar hij was altijd
wat lawaaierig, «maar je weet, hè? Ik en tijd! 'k Stond net m'n
kwasten uit te spoelen, toen 'k op eens dacht: Hé, die Bob! Toen was
't al te laat voor den trein. Ja, je moet me nemen, zooals 'k ben».

Jovialig klopte-ie z'n vriend, ofschoon die 'n heel stuk langer was,
'n paar maal op den schouder. Daarbij moest-ie telkens 'n soort
klim-beweging maken en wapperde z'n kap-jas, die-ie de hemel wist
waarvoor droeg, of-ie vogels verschrikken wou. Dat alles paste heel
goed bij z'n komische verschijning van kabouter-man met gewichtig
langen baard en grooten glinster-bril, waarachter de slimme oogen
voortdurend felletjes loerden. Hij had best dienst kunnen doen als
grappig tuinbeeld, dat men aan 'n vijver zet als stomme bewaker van
karper en goudvisch.

«Hij is dezelfde nog», dacht Bob, terwijl-ie 'm van terzijde
opnam. Maar verder kon-ie niet veel aandacht aan 'm wijden, want
de lange dorpsstraat, hoewel er niet veel aan was, interesseerde
'm. Des te meer echter bemoeide Chris zich met hèm, wees 'm de kerk
en de pastorie en de sigaren-fabriek en den weg, die naar 't kasteel
liep. Bob knikte, er met z'n hoofd niet erg bij, dat aan al dat nieuwe
nog moest wennen. Hij was 'n fijne kerel, die, als-ie maar even kon,
aan de letteren deed; z'n overigen tijd zat-ie op 'n kantoor. Hij was
er nu met vacantie 'n paar dagen tusschen uit, die-ie graag doorbracht
bij z'n ouwen vriend Chris, die 'm geïnviteerd had. De rust van
't dorp deed 'm nu al weldadig aan. Wat moest 't heerlijk zijn,
àltijd buiten wonen!

Opeens hielden beiden stil. «We zijn er», beduidde Chris met breed
gebaar, waarbij-ie weer rumoerig fladderde. «Ziehier mijn stulp».

De «stulp» was 'n aardig buitenhotelletje, waar de schilder al sinds
'n paar maanden z'n intrek had genomen, met achter 'n boerderij en
verdere landelijkheid. De beschutte warande vóór trok Bob dadelijk
aan. Maar Chris vond, dat-ie zich eerst op moest knappen en z'n kamer
zien en kennismaken met de lui, die 't hôtel hielden. Dàn was 't nog
vroeg genoeg om te «genieten».

Bob zàg z'n kamer, knàpte zich op, drukte 't boeren-echtpaar, dat
Chris al even druk bebaasde als z'n logé, de hand en toen, omdat 't
bij halfeen was, zouden ze meteen maar koffiedrinken, bòven. Bob,
hongerig van de reis, liet zich 't mik-brood, de versche eitjes,
de ongerookte ham en den vruchten-koek goed smaken. Ze zaten in
de gezellige balconkamer, alléén. De overige, weinige gasten toch
waren er den heelen dag op uit met de fiets. «'t Gaat er nogal bij
je in», lachte Chris, die zelf voor drie at. Daarop, 'n sigaar in 't
hoofd--Bob, die niet rookte, bedankte--bracht-ie 'm naar z'n eigen
kamer, welke-ie zooveel mogelijk als atelier had ingericht, toonde
z'n jongste werk, 'n voltooid schilderij, schetsen, krabbels. Bob,
zwijgzaam, knikte, keek. Dan, rondkijkend, wees-ie:

«'n Aardig tafeltje heb je daar».

«Ja, hè?» ging Chris er dadelijk met vuur op in, want «antiek» was z'n
liefhebberij, z'n passie. «Voor 'n koopje op den kop getikt. Je vindt
hier anders niet veel meer. De joden hebben den boel afgegraasd. Die
kandelaar heb ik gisteren nog gekocht».

Hij haalde z'n koperen vondst van den schoorsteen, reikte 't Bob
bewonderend aan. Bob die al zooveel van die dingen had gezien, kon er
weinig bijzonders aan vinden, maar zei er toch iets aardigs van. Z'n
blik echter ging weer naar 't tafeltje.

«Weet je wat?» stelde Chris opeens voor, die 't nooit lang binnen
uithield. «We maken 'n wandeling. Dan breng 'k je naar 'n boerderijtje,
dat 'k al 'n paar dagen op 't oog heb. Daar valt wel wat te schilderen,
geloof 'k. En jij schrijft er 'n schetsje van, kerel. Prachtig, hè?»

Bob, natuurlijk, vond 't goed. Die warande, waar-ie droomerig te
luieren dacht, scheen nu eenmaal voorloopig niet voor 'm weggelegd. En,
nadat Chris nog 'n teekenboek en potlood bij zich gestoken had,
togen ze op marsch.

«'t Is hier mooi met die hei», merkte Bob 'n paar maal op, Chris, nu
zònder kapjas, in z'n fluweelen buis, stappend, of de heele wereld
van hem was, gaf enthousiaste beschrijvingen van de omstreek,
de binnenhuizen, de boerentypes. Bob luisterde maar, z'n hoofd
vol van de zomerschheid, welke zich als 'n weelde van overal aan
'm opdrong. Hij kon zich Chris' bewondering zoo goed indenken, vond
alleen, dat 't zonder die vermoeiende luidruchtigheid ook wel ging,
Enfin, zoo wàs Chris.

Ze hadden 'n goed half uur geloopen. Bob, dat wandelen niet gewoon,
zette er al 'n kalmer gangetje in. «Kijk», onderbrak Chris zichzelf,
wijzend. «Hier is 't».

Links van ze, aan 'n mullen zandweg, die 't rechte spoor niet volgde,
stond 'n oud, vervallen huisje. 't Half weggevreten stroodak helde
onrustbarend naar voren, scheen 't scheefgezakte boeltje nog extra
te drukken. De steenen, 't kozijn, de deur, alles was van 'n hoogst
onbestemde kleur en wees op armoe. 't Heele gedoetje school half weg
achter 'n paar zwaar-groene boomen, die 't nog 'n zeker fleurigheidje
gaven. 't Was 'n kijkje voor 'n schilder, om niet van weg te komen.

«Ja, ja», knikte Bob. Zooiets had-ie zich wel gedacht.

«Kom mee», zei de ander, die manhaftig op de deur toestapte en hij
lichtte de kling op.

«Gaat dat zoo maar?» vroeg Bob nog, die wat bedeesd was aangelegd.

Chris lachte luid. «We zijn hier in 'n vrij land», riep-ie dan en
hij trad naar binnen. Schuchter volgde 'm Bob.

Eerst zagen ze niet veel, want 't was er donker. 't Wende echter dra
en ze ontwaarden in 'n hoek 'n al bejaarden boer, die ze van onder
z'n pet, al maar aan 'n zwartige pijp halend, leepjes zat aan te
kijken. Verderop stond nog 'n vrouw, die 'r half dichtgeknepen oogen
eveneens den kost gaf. En beiden bleken van 'n groote zwijgzaamheid.

Chris, met z'n gewone lawaai, maakte 'n praatje. «We mogen hier
wel 'n kijkje nemen, hè?» vroeg-ie parmantig. De boer knikte,
langzaam. De vrouw bleef onbeweeglijk. En de schilder sprak over
't weer, 't veld, den oogst als iemand, die daar alle verstand van
had. Meteen scharrelde-ie wat rond.

Bob, niet op z'n gemak--hij hield niet van dat binnendringen bij
vreemden, al waren 't dan ook nog zoo eenvoudige menschen--was gauw
uitgekeken. Trouwens, dat bedompte, lage vertrek met den hobbeligen
vloer, de weinige, verbruikte meubels, de groezelige ruitjes, waardoor
't licht zuinigjes naar binnen zeefde, hij kènde dat als de schetsen
en de koperen kandelaar van z'n gastheer: 't geleek elkaar alles als
twee druppels water. Op zij kierde 'n deur. Daarachter speelde de zon
haar blakerend spel. Bob, aangetrokken, liep er op af. En hij stond in
'n soort van hof van bijna enkel groen, doch in alle schakeeringen,
waartegen alleen 'n paar kippen hier en daar feller plekten. «Wat
'n rust!» dacht Bob. En hij keek z'n oogen vol.

Hij had zoo 'n minuut of wat gestaan, toen 'n slag op z'n schouder
'm weer uit z'n gedroom deed ontwaken. «Bliksems mooi van kleur, hè?»
schreeuwde Chris, die z'n hand dadelijk beschuttend boven z'n oogen
hield. «En kijk die lucht eens!» Bob kéék, beleefdheidshalve. Doch
't mooiste van den groenen hof was er nu al voor 'm af.

Opeens stootte Chris 'm aan. «Te drommel! Kom eens mee», zei die
geheimzinnig. Bob, volgzaam, ging 'm na. Druk stappend, liep z'n
vriend naar 't schuurtje--links, vlak achter de pomp--, waarvan de
scheeve deur wijd open hing. Vaster plantte Chris zich den bril op
den neus en z'n oogen vlamden, als in ontdekking. Wat hàd-ie?

«Zie je dat?» vroeg-ie schor.

Bob zocht. Wat bedoelde Chris?

«Maar die kàst!» schreeuwde de schilder haast en hij keek voorzichtig
om, of iemand 'm gehoord had. O, ja, nu zag Bob òòk. Dat Chris zulke
dingen altijd zoo dadelijk in de gaten had!

In 't schuurtje stond 'n kast, zóó verwaarloosd, dat je 't eerst voor
iets anders hield. 't Hout, vervuild, beschimmeld, vertoonde snijwerk,
doch dat mocht eerst wel flink opgehaald. En binnen-in lag stroo en
'n vergane plank.

«M'n kop d'r af, als ze d'r geen geit of konijnen in stallen»,
fluisterde Chris, wiens handen trilden. «Als 'k 'n week later
was gekomen, hadden ze d'r misschien brandhout van gemaakt. 'n
Prachtstuk! Dat zulke lui dat niet zien, hè? Je begrijpt, 'k krijg
't voor 'n krats. 'k Moet 't alleen slim aanpakken».

«Zóó heb je d'r toch niets aan», merkte Bob op.

«Komt er niet op aan. 'n Vakman werkt dat wel bij», deed Chris
zenuwachtig en hij bekeek 't onsecure meubel van allen kant. «'t
Kost me natuurlijk extra. Maar 'k krijg 't ding toch nog goedkoop
genoeg». Hij lachte, wreef zich bij voorbaat de handen.

«Hoeveel is zoo'n kast waard?» vroeg Bob, nu toch ook geïnteresseerd.

«Nu, 'k taxeer 'm, als-ie opgeknapt is, op 'n honderdveertig gulden»,
lichtte Chris 'm oog-pinkend in. «Laat. mij nu maar m'n gang gaan. Jij
bemoeit je er niet mee. Je weet van niets, hoor?»

Bob verzekerde 'm met 'n knik. Daarop zag-ie z'n vriend, die 'n erg
onverschillige houding aannam, 't boerenhuisje weer binnengaan. En wel
'n kwartier lang, wat rondkuierend, vermeide-ie zich in den kleinen
hof aan 't groen, den hemel, de stilte.

«Kom» dacht-ie dan, «'k moet eens kijken, hoe 't er mee staat». En
loom stapte ook hij, door de achterdeur die aanstond, 't boerderijtje
weer binnen.

«Maar dat is toch geen prijs!» hoorde-ie Chris juist zeggen. «Zestig
gulden! 't Is, dat ik d'r liefhebberij in heb. Je krijgt d'r nog geen
tientje voor. Brandhout! Je zet 'm zèlf in je schuur».

«As jij d'r liefhebberij in heb, dan zel d'r wel wat an zitte», zei
de boer brutaal, die nog altijd op z'n zelfde plaats zat. «Geen cent
minder, man».

«Ik groet jullie», maakte Chris er plots 'n eind aan. «Kom mee». Dat
laatste was tot Bob, die 'm, na 'n linkschen groet, volgde. Ze stonden
weer buiten.

Langs 'n anderen weg keerden ze naar 't dorp terug. Wel vijf minuut
spraken ze geen woord.

«Wou 't niet?», vroeg Bob dan, die toch eenige belangstelling wou
toonen.

«'t Is 'n slimmerik», verbeet Chris zich, spijtig aan z'n sigaar
zuigend. «De vent weet d'r van. 'k Zei je al: de joden hebben ze te
wijs gemaakt. Doodjammer. 't Is 'n pracht-kast».

«Maar zestig is immers nog niet te veel?» merkte Bob op.

«Dat is zoo», erkende Chris, driftige haaltjes aan z'n sigaar doend,
«al krijg 'k er zeker nog 'n twintig gulden onkosten aan èn de
vracht. Maar 'k had gedacht, 'n echt koopje te snappen, zie je? En
dat ontgaat me. Daar heb 'k 't land over».

't Verdere van den weg spraken ze niet veel meer. Chris was er te
slecht gehumeurd voor en Bob, zich verlustigend aan 't landschap,
luisterde liever naar 't stille gekwetter der vogels.

In de warande--«hè, goddank!» verzuchtte Bob onwillekeurig, toen-ie dan
toch eindelijk van dat rustige zitje vóór 't kleine hotel profiteeren
mocht--kwam Chris weer wat op dreef. Doch lang duurde dat niet. Want
z'n praten werd gestoord door de komst van 'n vreemdeling, die zich ook
in de warande zette. Chris nam 'm eens aandachtig, bijna wantrouwend
op, verdiepte zich dan zwijgend in z'n bittertje. De nieuweling,
beleefd, maakte 'n praatje. 't Was 'n Israëliet en leek wel 'n soort
handelaar. Als 't gesprek niet erg vlotte, zei-ie opeens:

«Hebben de heeren geen antiek te koop?»

Chris spitste de ooren. Ja, hij had 't wel gedacht! Weer zoo'n
vervloekte antiquair. Hij zou 'm helpen!

«Nee», schudde Chris 't hoofd, knorrig. Maar de koopman liet zich
niet uit 't veld slaan.

«Of weten de heeren niets in den omtrek?»

Onbeweeglijk staarde Chris nu voor zich, begreep 't gevaar. Dan werd-ie
op eens erg spraakzaam, zei, dat de heele streek door de kooplui was
afgegraasd, zoodat er niets, niets meer was te vinden. In z'n vuur
bestelde-ie nog 'n bittertje.

«Nu, niets», knip-oogde de handelaar slim. «Ik weet bijvoorbeeld....»

Opeens zei-ie geen woord meer, had zich blijkbaar bijna
versproken. Vragend staarde Chris 'm aan. Wat hield de vent daar zoo
angstvallig verborgen?



Den volgenden morgen, na 't ontbijt, deed Chris erg gehaast. En plots
zei-ie zacht tot z'n logé: «Over 'n goed uur ben 'k terug. 'k Ga met de
fiets. 'k Moet die kast. Ik ben bang voor dien jood, je snapt. Adieu!»

Snel ging-ie. Bob keek 'm na, van 't balcon. Dan ging-ie naar beneden,
naar z'n warande. Voor-ie er kwam, moest-ie langs 'n kamertje, dat
openstond. Daar zag-ie, lichtelijk tot z'n verwondering, den koopman
van den vorigen avond, die haastig, als in 't geheim, 'n paar koperen
kandelaars--precies van 't soort als Chris nog pas had gekocht--in
'n papier pakte. Zwijgend ging Bob door, maar hij dàcht. En in de
warande zat-ie nòg te piekeren, toen Chris al met 'n vreugde-stralend
gezicht terugkwam van z'n ritje. Haastig sprong-ie van de fiets en
deelde z'n vriend zenuwachtig mee:

«'k Hèb 'm. De vent wou geen cent laten vallen. Maar, enfin! En stel
je voor, wat 'n bof! De koop was net gesloten, toen me waarachtig
die jood aankwam. 'n Spijtig gezicht, als-ie trok! Wat ik er voor
betaald had, vroeg-ie. Maar dat heb 'k 'm maar niet gezegd. Haha!»

Chris deed uitbundig, had behoefte aan 'n gròòt glas bier. Bob keek
'm peinzend aan, zei alleen: «Zoo zoo».

«En wat heb jij uitgevoerd?» vroeg Chris dan met 'n luiden
lach. «Natuurlijk zitten droomen, hè, terwijl ik zaken deed? Zoo
zijn schrijvers».

«Ja, ja», knikte Bob kalm. «'k Heb wat gepiekerd». Daarop liet-ie
volgen: «'k Ga er vanmiddag nog eens heen. 't Was er zoo lief».

«Patent!» riep Chris enthousiast uit. «Dan maak ik boven m'n
schilderij af. 'k Zal je wel wijzen, hoe je er komt.--'t Gezicht van
dien jood! Hij ging na mij nog naar binnen. Maar hij vindt absoluut
niets. 'k Heb goed rondgekeken!»

«Dat weet je toch zeker, niet waar?» informeerde Bob nog,
onverschillig. «Er was niets ouds meer?»

«Geen bòrdje!» schreeuwde Chris. «Anders had ik 't toch ingepikt?»

Maar toch, toen Bob 's middags weer 'n bezoek bracht aan 't zwijgzame
boeren-paar, zag-ie op den schoorsteen, welke den vorigen dag
geheel kaal was--dat herinnerde-ie zich toevallig zeer goed!--twee
«echt» antieke koperen kandelaars staan, die frappant leken op de
snuisterijen, welke de Israëlietische koopman 's morgens in de handen
had. En Bob, met z'n gewone droomerigheid, trok z'n conclusies.

Eerst tegen den eten kwam-ie thuis.

«Schrijf je iets over 't boerderijtje?» riep Chris 'm toe.

«Ja», antwoordde-ie leukjes. «'k Heb m'n schets al».

«Mooi zoo», wreef Chris zich de handen. «Wordt-ie aardig?»

«Heel aardig», meende Bob. «Er komt van antiek in voor».

«Haha! Die is goed», schreeuwde Chris. «Als je er mij maar niet
in zet. Of ga je gang maar. 'k Ben den jood leelijk vóór geweest,
hè?--Kom mee, naar bòven. De kast ìs er. 'n Koopje! En dat is zoo
heerlijk, als je bij de boeren koopt: je weet, dat 't «echt» is. We
drinken er vanavond 'n fijne flesch op».

Ook van dat stevige glaasje wijn gewaagde Bob in z'n schets.








DE RECLAME-ACTEUR.


«'t Is 'n toestand», verzuchtte Van der Stuyf.

«'n Toestand», beaamde ten volle Daan.

Weer zwegen beiden 'n heele poos. Buiten speelde 't herfstzonnetje
animeerend door 't gelende loover.

Daan, met z'n wat logge, onbehouwen lichaam, verrees van de punt van
den stoel, waarop-ie visite-achtig plaats genomen had en begon met
beren-beenen door 't niet onruime vertrek te sjouwen. Van der Stuyf,
op z'n divan, meesterstuk  van zelfvervaardiging--'t meubel bestond uit
twee schragen, 'n baar en 'n los daarheen geworpen draperie--werd er
tureluursch van. Maar daar de tijden toch al zoo hard waren, liet-ie
'm begaan.

Met weer 'n zucht, welke ongetwijfeld van dramatisch talent getuigde,
wierp de divan-bewoner zich met veronachtzaming van 't eigen brooze
lichaam, van den rechter- op den linker elleboog en z'n stem klonk
stalles-door-huiverend van vlijmend sarcasme, toen-ie zei:

«We moeten vandaag aan de kat beginnen».

Heel 't gevaarte van den rug-gekromden, zak-gevuisten Daan hield
stil. Naar 't uiterlijk 'n «kwaaie», 'n jongen van sta-vast, die enkel
voor 't uitdeelen van aankomende opstoppers voelde, was-ie van binnen
'n kind. Hij schrikte voor Van der Stuyf.

«Paardelever is óók goedkoop», merkte-ie basstemmig op.

Van der Stuyf lachte, hóóg, als 'n «graef», die zich «vermaekt». Dan
zei-ie droog:

«Niet te krijgen. Alle paarden gemobiliseerd.»

Deze geestigheid beapplaudisseerde Daan met woest gegrinnik. Ja,
Van der Stuyf was toch maar de man van den fijnen kwinkslag! Daar
kon hij niet bij. Daarop zette-ie zich weer op z'n stoel, als altijd
op den rand. Dat had-ie zich op 't tooneel zoo aangewend. Aangewezen
voor knechtsrollen en typen uit de volksklas, voelde-ie zich in elke
kamer slechts «tijdelijk», nooit recht op z'n gemak, al woonde-ie er,
zooals hier, al maanden. Neen, hij bewoog zich niet gemakkelijk. Stelde
daartegenover eens 'n Stuyf, zooals-ie daar làg, in 'n pose.... 'n
schilderij! Dat zóó'n man over katten-pastei moest piekeren!

«Waarom ga je niet naar Verkade?» vroeg Daan. «Die wil juist heeren.»

«Ik spéél te sterk», antwoordde Stuyf en hij blikte grimmig vóór zich.

«Heijermans?» wierp Daan nog op.

«Ben ik nu 'n man voor 't bùrgerlijk drama?» hoon-lachte Stuyf,
terwijl-ie zich op den rug wierp. Z'n elleboog hield 't niet uit. De
divan was geen Oostersche.

Daan zweeg. Hij wist, hoe Stuyf overal was teleurgesteld. Hij
begreep er niets van, want z'n eerbied voor den kamergenoot was
onbegrensd. Och, je zag 't meer! Echt talent.... 't Tooneel was
tegenwoordig soep.

«De kat!» siste Stuyf weer door de tanden.

Daan voelde 'n rilling over z'n rug. Dat werd 'n idée fixe van
Stuyf. Meer lui waren op die manier gek geworden. Welk 'n talent zou
hier verloren gaan!

«Probeer 't nog eens als conférencier.»

Stuyf maakte 'n beweging, dat de draperie onder 'm tot 'n vaatdoekige
verwrongenheid samenkrimpte.

«Nooit!» blies-ie bleek.

Hij wàs als zoodanig in 'n zooveelste-rangs-theatertje werkzaam
geweest. Hij zag zich nog opkomen met de hem eigen ongedwongenheid. Hij
maakte z'n bekende, losse gestes, z'n haar zat in aangenaamsten
polka-stijl en 't aanmoedigende rouge op z'n wangen had-ie niet
gespaard. Hij sprak. De eerste twee zinnen hadden Schwung (die had-ie
van te voren bedacht), de derde wou niet goed meer, de vierde en
vijfde kwamen heelemáál niet. In de zaal was tumult ontstaan, gelach,
gefluit. En de directeur had 'm verzocht, z'n inrichting niet langer
te blameeren.

Dat was z'n debuut geweest als «pratend» tooneelist. Daarop had-ie 't
als moppen-verteller geprobeerd in 'n café-met-strijkje. 't Publiek zag
'm echter voor 'n dronken student aan en verzocht den chef, meneer er
uit te gooien. Voor dien drang was Stuyf gezwicht. Nu zàt-ie, met Daan,
dien ze op 't oogenblik ook nergens konden gebruiken. 'n Toestand!

't Herfst-zonnetje zette 't stervende loover in gulden schijn. Helaas
was dit goud niet inwisselbaar.

«Ze bèllen niet eens meer», sprak Daan dof.

«Nee», floot Stuyf nu tusschen de lippen. «Ze hebben ons
opgegeven. Zelfs die vent met z'n schoenrekening heeft
gestaakt. Kolendamp! 't Eenige wat er voor ons overblijft.»

Daan zweeg.

«Als we kolen hàdden», ging Stuyf voort, wiens sarcasme vandaag
onuitputtelijk leek. «Veel te duur! Met gas ben je goedkooper uit. Maar
dat is afgesneeën. Je moet tegenwoordig in goeien doen zijn, om er
tusschenuit te kunnen gaan.»

Daan knorde onrustig. Straks kwam Stuyf weer met z'n kat. En dat
wou-ie vermijden.

Hij stond op.

«Kom», bromde-ie goeiig. «Hier hebben we toch niks. Laten we gaan
wandelen.»

Bij uitzondering verzette Stuyf, die anders altijd z'n eigen idee had,
zich eens niet. Ach ja, frissche lucht! Dat hield je wakker èn.... 't
kostte niets. Alleen maakte 't je hongerig.

Stuyf wipte van z'n stellage. Daar kwam balanceerkunst aan te pas,
want 't ding stond wankel. Daan leverde 't tenminste nooit zonder
dat schraag of baar 'n onrustbarenden hoek beschreef. Doch Stuyf,
met z'n élégance!

«De borstel!» zocht Stuyf. Daan vònd 't gehavende haar-hout, gaf 't
aan. Helaas, de ander kon niet in den spiegel zien. Oome Jan eischte
in deze tijden zware offers!

«Hoe zie 'k er uit?» vroeg Stuyf, afhankelijk. Daan, die z'n vereerden
vriend kènde, verwonderde zich niet over die vraag. Stuyf wàs nu
eenmaal erg op z'n kleeren. «Dat moèt 'k wel», zei-ie dikwijls met iets
van beklag. «Directies zijn en blijven stommeriken. Ze kijken alleen
naar 't uiterlijk. En waar ze mij altijd de salon-rollen geven....!»

«Uitstekend!» forceerde Daan zich.

Maar Stuyf wist, dat z'n collega ditmaal onoprecht was. 't Pak,
dat-ie droeg, was vóór jaren misschien correct geweest, 't zat nu als
'n rimpel. De plooi uit z'n pantalon was weg en de snit van vest
en colbert leek wel heelemaal zoek. Als de dalles je eenmaal te
pakken had!

«Vooruit!» zette Stuyf zich heldhaftig over z'n wrakkige verschijning
heen. «Ja, als Bolman nog beren wou! Maar kom daar op 't oogenblik
eens mee aan!--Nee, sluiten hoeft niet. We hebben den boel zelf al
leeggehaald. Ze kunnen hier alleen maar brèngen.»

Lusteloos zeulden ze de krakerige trap af van de étage, welke ze
broederlijk deelden. 't Leven zonder engagement was 'n doodkist.



Ze hadden de halve stad doorgestapt. 'n Enkele maal groette Stuyf
met z'n «graeflijk» handgebaar 'n collega, die voorbijkwam. Doch
meest zag-ie 'm maar niet, te veel geknakt door z'n verfrommeld jeune
premier-tenue. Daan, practisch man, die alle idealen verre van zich
hield, bleef telkens staan voor 'n spekslagerij. Preskop en zure
zult waren nu eenmaal dingen, waar-ie z'n zaligheid voor gaf. «Kom!»
fluisterde Stuyf dan verwoed. Hoe kon men z'n hongerigheid zoo ten
toon stellen! Ook zijn maag rammelde als kar-gedaver. Doch hij gedroeg
zich als man van den salon!

In de Utrechtschestraat echter bleef ook Stuyf staan. Ze stonden
voor Bolman.

Stuyf kneep één oog dicht, deed 'n stap achteruit en keurde als 'n
kenner. Hij genóót, wist niets meer van de platte, alledaagsche wereld,
bevond zich in den hemel. O, die étalage van Bolman! Welk 'n keur van
costuums, welk 'n verscheidenheid, welk 'n verrassende vondsten! Z'n
gestreelde tooneelspelers-fantasie deed de gedurfdste sprongen. Hij
zag zichzelf, dàn in jaquet, dàn in smoking, dàn in jachtbroek. Alle
rollen, welke-ie wel eens gespeeld had of hoopte te zùllen spelen,
trokken z'n geest voorbij, in 't pak gestoken door Bolman, le roi
de la confection! En die dassen, die vesten, die souspieds, ah! O,
als Bolman wilde! De kleer-kunstenaar kon 'n groot man van 'm maken.

«Ga mee», drong Daan, wien 't begon te vervelen. Verderop wist-ie nog
'n spekslagerij.

Maar Stuyf schudde van nee. Hoe kon-ie z'n dag beter besteden dan
hier voor die aanschouwelijke les? Dan werd-ie weer cynisch, grijnsde:

«Die etalage-poppen schijnen 't beter te hebben dan wij. Kijk ze eens
'n kleur hebben!»

Inderdaad, de poppen zagen er uit als kool. Hun wassen wangen hadden
'n verlokkenden jonge-rols-blos en heel hun figuur was aangenaam
gevuld. Dat begon Stuyf te tergen. Ze waren 'n beleediging zooals
ze daar een voor een stonden in Bolman's allerlaatste creaties. En
hìj, de man voor 't salonwerk, liep er bij als 'n klerk van 't jaar
nul. Hij kon 't niet langer aanzien.

«Vooruit!» zei-ie gehaast en de onafscheidelijken stapten 't
Rembrandtplein op, waar ze 'n kwartiertje bleven paradeeren. 't Was
altijd goed, dat je je eens vertoonde, vond Stuyf. Dan wisten ze
tenminste, dat je nog bestond.

Daarop echter verzeilden ze weer in de Utrechtschestraat. En telkens
en telkens keerde Stuyf terug tot Bolman.

«Wat hèb je?» vroeg Daan, die iets bijzonders aan z'n vriend merkte.

«'n Idee!» zei die geheimzinnig. «Komaan, 'k waag 't er op. Als
't lùkt!»

En vóór de ander wist, wat 'm overkwam, bevonden beiden zich in de
groote confectiezaak.

«Meneer Bolman zèlf!» ordonneerde Stuyf met al z'n graeflijk aplomb.

De chef werd met veel moeite ergens achter uit 't magazijn
opgediept. Zoodra zag-ie echter niet z'n klanten, of hij zei:

«Pardon, heeren. In deze tijden geen crediet. 't Spijt me wel,
maar....»

«Pardon», gaf Stuyf dadelijk hoog terug met 'n air, alsof-ie de groote
scène speelde uit een of andere derde acte. «Ik kom zaken met u doen.»

Bolman keek perplex. Hij kènde den acteur, had 'm, uit liefde tot de
kunst, wel eens 'n costuum verkocht op zeer langen termijn. Doch als
zakenman had-ie 'm nog niet ontmoet.

«Was 't maar waar!» verzuchtte Bolman. «D'r gaat niets om. Zoo slapjes
heb ik 't nog nooit meegemaakt.»

«Dat kom ik veranderen!» annonceerde Stuyf breed en maakte met den
rechterwijsvinger 'n prikbeweging naar z'n borst.

Bolman glimlachte. Komedianten waren wel vermakelijke lui!

«U luistert?» vroeg Stuyf, alsof-ie 't tegen den pachter van een
zijner aanzienlijke landgoederen had.

«Wel zeker», glimlachte Bolman opnieuw.

«Kijk eens», legde Stuyf uit met 'n losheid van beweging, welke Daan
ten zooveelste maal met bewondering sloeg. «Die etalage van u! Daar
deugt niets van, meneer! Dat is geen arrangement, geen regie. Dat
zegt me absoluut niets, meneer! Geen diepte, geen atmosfeer, geen
massabeweging, geen verdeeling van eerste en tweede plan. Dat is dood,
als 'n pier.»

Stuyf haalde adem, zooals-ie dat op de Tooneelschool geleerd had. Daan
wilde bijna applaudisseeren. Bolman begreep nog steeds niet, waar
z'n «klant» heen wou.

«Herinnert u zich mij als Lord Foxhall in «De slapende Wintertuin»?»
vroeg Stuyf.

Le roi de la confection herinnerde zich niet.

«Ik heb toen 'n jaquet van u gedragen, dat enorm de aandacht trok»,
sprak Stuyf met nadruk. «Enfin, maar u zag me als Baron Du Sablé in
«De listige ontvoering»?»

Bolman betwijfelde, of-ie die zeer zeker merkwaardige creatie
aanschouwd had.

«Ik bracht u toch vrijkaarten!» riep Stuyf uit met fausset.

«O, jawel, toch! Dat is waar ook», deed Bolman welwillend.

«Nu dan, meneer», vervolgde Stuyf, geheel in actie. «Zooals ik die
smoking van u droeg! Dàt is etaleeren, 't publiek boeien. Als ik m'n
pantalon optrek, ziet men de plooi, den snit. Die poppen, ze leven
niet, meneer!»

Er ging Bolman 'n licht op.

«Wou ù in de étalage gaan staan?» vroeg-ie snel.

«Pardon, ik figureer niet», vlijmde Stuyf met 'n gebaar, dat
't 'm dééd. «Maar 'k weet beter. U draagt mij de regie op van uw
vitrine. Die poppen, daar breng 'k leven in. Ik arrangeer, groepeer
ze, tweede en derde plan, los, wààr. Dat is de figuratie. Reinhardt,
meneer! Alleen wordt 't 'n salonstuk, natuurlijk. En ik treed er in
op, als 'n soort film-acteur. 'k Steek de handen in m'n piqué-vest,
'k ga zitten, 'k loop, leun achteloos achterover, steek 'n sigaret
op, strek me op 'n chaise longue (heeft u die? Requisiet, meneer!),
enfin, 'k breng licht en schaduw aan, doe uw pantalons, uw jaquets,
uw colberts spreken. En om 't kwartier verwissel 'k van costuum--achter
de schermen, dat spreekt. M'n vriend, hier, meneer Klops, die meer in
'n, h'm, ander genre uitblinkt, vult m'n actie aan als livrei-knecht,
als jager, chauffeur, groom. Dat zal 'n geheel geven, magnifique! 'n
Reclame voor uw zaak, meneer, niet te vertellen! 't Zal stroomen,
geloof me.»

Stuyf was uitgepraat. Hij verzamelde opnieuw 'n enormen voorraad adem
en wachtte af.

Bolman peinsde. Gekker voorstel hadden ze 'm z'n leven niet
gedaan. Maar toch, er zat iets in. In deze dagen van algemeene
dépressie kon alleen iets heel bijzonders er den loop weer in
brengen. Als-ie 't eens probeerde?

Stuyf stamp-teende ongeduldig.

«U belooft me, geen grappen te zullen maken?» conditionneerde de
confectie-man nog voorzichtig.

«'k Ben 'n sérieus artist, meneer», verklaarde Stuyf met grooten
eenvoud.

«Toegeslagen dan!» besloot Bolman opeens. «God geef, dat 't helpt!»

En ze spraken af, dat morgen reeds de voorstellingen begonnen.



't Succes was verbazend. De Utrechtschestraat werd bestormd. Geen
enkele winkel werd meer aangezien. Alleen de zaak van Bolman had
publiek. En in welk 'n aantal!

Stuyf jongejande onvermoeibaar met de élégance, welke z'n specialiteit
was. Hij was onuitputtelijk in losse gestes en hij trok alle broeken
op, dat men 't eind van z'n sokken zag. Daan stond 'm stevig ter
zijde. Als knecht was die onovertrefbaar.

Den tweeden dag van den groeienden bijval zat 't ingénieuse
artistenpaar 's avonds bij «Mast» achter 'n sterkend souper. Stuyf
spaarde spijs- nog wijnkaart. De kellner vloog. Collega's maakten
Stuyf hun compliment. Zóó vol hadden zìj 't nog niet gehad. De
Utrechtschestraat was uitverkocht geweest.

Juist toen Stuyf 'n extra dure Havana opstak, naderde 'm 'n zeer
correct heer. Hij stelde zich voor. «Van Prützen, in bedartikelen
en meubels.»

«Meneer», stak die dadelijk van wal. «M'n affaire is schuin over
Bolman. U ruïneert me. Geen sterveling komt meer m'n deur binnen. Ik
wil u koopen. Wat kost u? 'k Heb er alles voor over. M'n eenige
voorwaarde is: 'n algeheel nieuwe en schitterende attractie.»

Stuyf brandde zich aan z'n Havana. 't Lang verwachte fortuin! En hij
noemde 'n prijs, waarvan Daan schrikte. Van Prützen accepteerde.



Bolman werd smadelijk verlaten. Stuyf «engageerde» 'n actrice--hij
was nu directèur, droeg ringen, 'n vergulden wandelstok en 'n vest
met halve maantjes--en zette met behulp van 'n zeer vlug journalist 'n
alleraardigste nouveauté in elkaar. «Niet te gewaagd!» had Van Prützen
nog geconditionneerd. «U begrijpt, bedden zijn 'n delicaat artikel!»

Weldra kondigden de groote bladen de eerste voorstelling aan van


                             DE LIT-JUMEAU,
                       vroolijk spel van étalage.


't Ding maakte gewoon furor.

Hélène Silva (eigenlijk heette ze Antje Bakhuis) trad er in op in
'n verrukkelijk déshabillé, dat door 't straatpubliek ten zeerste
gewaardeerd werd. Van der Stuyf vertoonde z'n meest hemelsblauwe
slaapkamer-dress en Daan Klops als politie-agent tuimelde over alle
stoelen heen van 't wel voorziene meubel-magazijn. De schoonste dagen
van Prot schenen te herleven. De toeschouwers drongen elkaar plat,
vochten om 'n plaatsje. 't Stond zwart tot op 't Rembrandtplein en
de queue slierde ver voorbij de Munt. Ieder moest 't étalage-spel
zien. Heel Amsterdam was er vol van.

Drie dagen ging 't goed. Toen kwamen de autoriteiten er aan te
pas. Er waren al ongelukken gebeurd. En 't tramverkeer was absoluut
gestaakt. Stuyf trok z'n haren uit z'n hoofd. «M'n fortuin, m'n
fortuin!» krijschte-ie als in 'n draak van zeer ouden stempel. Doch
't geluk was nog mèt 'm. Dienzelfden avond kreeg-ie bezoek van een
van Amsterdam's tooneeldirecteuren, die blijkbaar nog niet wist
van 't verbod, dat de «Lit jumeau» voorgoed van Stuyf's repertoire
verdrongen had.

«Meneer!» sprak de man van salarissen, boeten en contracten. «U
knakt onze mooie tonneelspeelkunst! Meneer, wij moeten, door den
drang der tijden, al voorstellingen geven ad 62 1/2 cent de plaats
éérste rang! En nu geeft u ze gratis! Meneer, denk om ons tonneel! Ik
engageer u! Ik engageer u, voor drie jaar. U krijgt 250 gulden in de
maand. Teeken, meneer!»

Stuyf teekende, met spoed. Ook Daan kreeg z'n deel van den voorspoed,
teekende. De directeur, in z'n nopjes--in zooverre 'n tooneeldirectie
dat ooit kan zijn--vertrok per snorrenden automobiel.

Stuyfs eerste optreden bij 't gezelschap werd geannonceerd als:


                        Début van Van der Stuyf,
                     den geliefden étalage-acteur.


't Fiasco, dat-ie maakte (zonder weerga in de geschiedenis van 't
«tonneel») bezorgde 'm 'n nieuwe vermaardheid.









End of the Project Gutenberg EBook of Artistenleven, by Joh. W. Broedelet

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ARTISTENLEVEN ***

***** This file should be named 54015-8.txt or 54015-8.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
        http://www.gutenberg.org/5/4/0/1/54015/

Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ for Project
Gutenberg.


Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research.  They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org/license

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
     must be paid within 60 days following each date on which you
     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
     address specified in Section 4, "Information about donations to
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
     License.  You must require such a user to return or
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
     and discontinue all use of and all access to other copies of
     Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
     of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
     distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org

For additional contact information:
     Dr. Gregory B. Newby
     Chief Executive and Director
     gbnewby@pglaf.org


Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.


Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.


Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

     http://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.